اطلاعاتی در ارتباط با عمارت تیمورتاش

دانشگاه جنگ که امروز یکی از زیر مجموعه های باغ شاه به حساب می آید در زمان گذشته در حاشیه شهر قرار داشته اما امروزه در بخش مرکزی تهران قرار دارد. این مکان در ابتدا عمارت تیمورتاش یکی از نزدیکان رضا شاه بود که بعد از مرگ او رضاشاه دستور داد که دانشگاهی نظامی با عنوان دانشگاه جنگ در این مکان بنا کنند و عمارت تیمورتاش که از زمان قاجار ساخته شده بود در جاب خود باقی ماند که امروزه با عنوان موزه دانشگاه جنگ از آن نام برده میشود.

عبدالحسین تیمورتاش که بود؟

تیمورتاش فرزند معززالملک در سال 1258 ش. در خراسان متولد شد.در 13 سالگی برای تحصیل به عشق آباد رفت و از آنجا  به مدرسه نظامی سن پطرزبورگ راه یافت. پس از اتمام تحصیل در 1286 و در زمان بحبوحه قیام مشروطه به کشور بازگشت و نخستین کار او مترجمی به زبان روسی در وزارت امور خارجه بود.پس از فروکش کردن حوادث مشروطه او به سبزوار رفت و در این شهر به عنوان نایب الحکومه انتخاب شد.

تاریخچه سیاسی تیمورتاش

او در آبان ماه 1288 به عنوان جوانترین وکیل خراسان در انتخابات مجلس دوم شرکت کرد و به مجلس راه یافت.که به عنوان اولین موفقیت تیمورتاش در عرصه سیاست میتوان از آن یاد کرد.پس از انحلال مجلس دوم در سال 1290، به عنوان ریاست قشون خراسان منتخب شد.و در سال 1294 از قوچان به مجلس سوم راه پیدا کرد.و دقیقا از همان زمان با تحکیم خود در عرصه سیاست به عنوان چهره ای سیاسی شناخته شد.در فروردین ماه سال 1298 وثوق الدوله او را به حکمرانی گیلان برگزید.این انتصاب همزمان با قیام میرزا کوچک خان جنگلی شد و به دستور تیمورتاش بسیاری از آزادی خواهان نهضت جنگل گیلان به دار آویخته شدند.همچنین در یک مورد در حالت مستی دستور به دار آویختن 5نفر کارگر عادی که مشغول حمل ذغال از جنگل به شهر بودند را صادر کرد و بلافاصله این حکم به اجرا درآمد.او در 30مهر همان سال به دلیل ایجاد رعب و وحشت در شهر،برکنار شد و پس از کودتای سوم اسفند سال 1299 به علت تماس با نورمن سفیر انگلیس و انتقاد از سیاست های ضد قاجاری سید ضیاءالدین طباطبایی مدتی کوتاه زندانی شد.

در بهمن ماه 1300 در کابینه مشیرالدوله وزیر عدلیه و در 10تیر 1301 به دستور قوام السلطنه حکمران بلوچستان و کرمان شد.و پس ااز آن در کابینه سردار سپه وزیر فواید عامه گردید.در مجلس چهارموکالت قائنات را دارا بود و انتخاب وی به نمایندگی نیشابور از مجلس 5 تا 9 به طور پیوسته ادامه داشت.او به همراه افرادی مانند داور و فروغی در تغییر سلطنت قاجار به پهلوی نقش بسزایی داشت با به سلطنت رسیدن سردار سپه در تاریخ 28 آذر سال 1304 به عنوان وزیر دربار شناخته شد و از همان تاریخ مهمترین و اخرین تجربه سیاسی خود را آغاز کرد.

در شش سال اول سلطنت رضا شاه، تیمورتاش در اوج اقتدار بود و از نظر سیاسی دومین شخص مملکت شناخته شده بود.همچنین با انجام تغییراتی در ساختار وزارت دربار تبدیل به یک مرجع تصمیم گیری و مجری اراده رضاشاه شده بود و از طریق این پایگاه سیاست های مورد نظر رضاشاه را در راستای تحقق برنامه های او و تثبیت دولت مرکزی به اجرا درمی آورد.تیمورتاش به جز وزارت جنگ که شاه شخصا به آن می پرداخت بر تمامی وزارخانه ها و دوائر دولتی نظارت میکرد.در جلسات هیئت وزیران و دولت و مجلس گفته های وی حکم گفته و دستور شاه را داشت.وی در آذرماه سال 1306 بسیار تلاش کرد تا فقط افراد مطیع شاه در مجلس دوره هفتم شرکت کنند و خود وی نماینده مردم نیشابور شد.

علت مرگ تیمورتاش

تیمورتاش و پسرش مهرپرور در سفر تحصیلی محمدرضا شاه پهلوی (ولیعهد) به سوئیس در تاریخ 15شهریورماه 1310 همراه وی بودند. تیمورتاش وظیفه داشت از سوئیس به آۀمان،فرانسه،ایتالیا،و در آخر انگلیس رفته و با مقامات آن ها مذاکره کند. او در لندن با ((سرجان کدمن)) رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت نفت ایران و انگلیس در خصوص مسائل نفتی مذاکره ای داشت و سپس راهی سوئیس شد.در راه بازگشت به ایران در شهر مسکو با ((مارشال وروشیلوف)) وزیر جنگ، ملاقاتی خصوصی و غیر رسمی داشت که در نتیجه آن شایع شد که در این سفر کیف حاوی مدارک پرونده مذاکرات نفتی تیمورتاش با انگلیس ها به سرقت رفته . خبر این قرار ملاقات به رضا شاه از سوی سفیر ایران در مسکو شخصی به نام فتح الله پاکروان رسید و همچنین ماموران اطلاعات انگلیس هم گزارشی از این ملاقات به سرتیپ آیرم رئیس وقت نظمیه دادند که از طریق او به شخص شاه این خبر رسانده شد.نتیجه این موارد باعث شد که تیمورتاش پس از بازگشت مورد بی مهری شاه قرار گیرد.

در دی ماه 1311 رسما از وزارت دربار برکنار شد و بین ماه های اسفند تا تیرماه سال بعد به اتهام سواستفاده از موقعیت در دریافت ارز و قرضه از بانک ملی و ارتشاء در واگذاری امتیاز انحصار صدور تریاک به میرزا حبیب الله امین التجار اصفهانی دوبار مورد محاکمه قرار گرفت و در نتیجه به جریمه مالی، محرومیت از حقوق اجتماعی، حبس مجرد محکوم شد.رضا شاه در 2 سال آخر وزارت دربار تیمورتاش نسبت به زد و بند های پنهان وی با روس ها مشکوک بود. در همان زمان یکی از مقامات روس ادعا داشت که تیمورتاش جاسوس شوروی بوده و مستقیما با ((پولیت بورو)) ارتباط داشته است و تلاش روس ها برای آزادی تیمورتاش نیز سبب شد تا رضا شاه این ادعا را باور کند و در مهرماه 1312 معاون وزارت امور خارجه شوروی ابا همین هدف به تهران مسافرت کرد تا با تیمورتاش ملاقاتی دشته باشداما همزمان با این سفر خبر مرگ تیمورتاش در تاریه 9 مهرماه 1312 انتشار یافت وی در زمان مرگ 54 سال سن داشت و در زندانم قصر  به دست پزشک احمدی کشته و جنازه او بدون تشریفات در امامزاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.بعد از مرگ وی املاک و دارایی های وی توسط دولت مصادره شد و خانواده او به کاشمر تبعید شدند.

روايت دختر تیمورتاش از مرگ پدرش

ایراندخت تیمورتاش فرزند اول عبدالحسین تیمورتاش (وزير دربار رضاشاه) بود . ایراندخت در سال ۱۲۹۵ زاده شد. وی در تهران رشد کرد و در دوران تحصیل از دانش آموزان ممتاز مدرسه «ناموس» بود. سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و از دانشگاه سوربن این کشور دکترای فلسفه گرفت. او با پشتکار بسیار توانست دکتر احمدی، قاتل پدرش و دیگر فعالان زمان رضاشاه را به محاکمه بکشاند. ایراندخت كه در 1355 به سمت وابسته فرهنگی و مطبوعاتی سفارت ایران در فرانسه منصوب شد ، از شاعر‌ان مشهور بجنورد محسوب می‌گردید . او سرانجام در سال ۱۳۷۰ ه.ش در پاریس درگذشت.

عمارت تیمورتاش

ساختمان موزه دانشگاه جنگ (عمارت تیمورتاش) که در ضلع شمال غربی مجموعه کاخ های باغشاه واقع گردیده در حدود 160 سال قبل و در دوره قاجار ساخته شده است.معماری این خانه تلفیقی از سه نوع معماری ایرانی،روسی و هندی و بدنه اصلی عمارت متعلق به زمان ناصرالدین قاجار می باشد که در طول دوران های مختلف دستخوش تغییراتی شده است.

بعد از انقراض سلسله قاجاریه و روی کار آمدن رضاشاه، عبدالحسین تیمورتاش که به عوان وزیر دربار تعیین شده بود، این عمارت را از سردار محتشم بختیاری خریداری نموده و به عنوان محل سکونت در آن زندگی می کرد.

با مورد غضب قرار گرفتن تیمورتاش و دستور قتل وی اموال و املاک  او مصادره شد و این عمارت که به طور خاص مورد توجه رضاشاه قرار داشت، برای تاسیس دانشگاه جنگ به ارتش واگذار شد.

در سال 1312 معماری به نام کریم طاهرزاده بهزاد جهت احداث ساختمان دانشگاه جنگ در جوار عمارت کلاه فرنگی مشغول به کار شد و ساختمان دانشگاه با اهتمام وی به اتمام رسید.پس از اتمام کار ساختمان دانشگاه جنگ و افتتاح آن، از عمارت کلاه فرنگی به عنوان ساختمان فرماندهی دانشگاه جنگ استفاده می شده که این روند بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه یافت.

این عمارت در سال 1373 توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست آثار ملی ایران به شماره 11197 ثبت شده است.

در سال 1395 ساختمان فرماندهی دانشگاه جنگ به محلی جدید منتقل شد و با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و شهرداری تهران ، موزه دانشگاه جنگ در عمارت تیمورتاش رسما افتتاح گردید و با اخذ مجوز از امیر فرماندهی کل ارتش جمهوری اسلامی ایران درب های آن به روی مردم جهت بازدید گشوده شد.

بخش سلاح های نظامی عمارت تیمورتاش

پیشینه سلاح سرد در ایران

همواره در طول تاریخ نیروی ارتش، چگونگی سازمان نظامی و جنگ افزار های مورد استفاده سربازان نمایانگر نقاط ضعف و قدرت،ثبات و سرنوشت حکومت ها بوده است و در هر دوره ای دستیابی به تکنولوژی های جدید در زمینه های نظامی ، تحولات عظیمی در زندگی بشر به وجود آورده است.

براساس داده های به دست آمده از کاوش های باستان شناسی ، پیشینه ساخت سلاح های سرد در ایران به دوران پارینه سنگی بازمیگردد.به سبب نیاز بشر به خوراک و پوشاک و نیاز او به امنیت بود که نخستین ابزارآلات جنگی ساخته شد. با کشف فلز مس در نیمه دوم هزاره چهارم پیش از میلاد،ساخت ابزارالات جنگی وارد مرحله تکاملی جدیدی شد.این موضوع با کشف قلع و سپس مفرغ پیشرفت قابل توجهی داشت چرا که مفرغ به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص،بسیار مستحکم تر از سایر فلزات  خام بود.با کشف آهن در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد ،با استفاده از این فلز انواع ابزار آلات جنگی برنده تر و با کیفیت تری ساخته می شود.

در هر دوره از تاریخ با توجه به تحولات سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و هنری که در ایران رخ داده ، تحولاتی در آثار هنری مشاهده می شود. ساخت سلاح نیز از این قاعده مستثنی نیست و در هر دوره با توجه به تغییرات موجود،شاهد تحولاتی خاص بوده است. سنت اسلحه سازی و به ویژه شمشیرسازی در دوران تاریخی نیز ادامه پیدا کرد.

با حمله اعراب و آغاز دوران اسلامی در ایران اسلحه سازی به منزله بخشی از صنعت و هنر فلزکاری نقش مهمی در بقا و گسترش قلمروی حکومت ها داشته است.در این دوران تحولاتی در ساختار،ریخت و شیوه های تزئینی سلاح ها دیده میشود. سلاح های سرد تا پیش از دوره قاجار کاربرد بسیاری در جنگ ها داشته اند.و عصر صفوی،دوره اوج اسلحه سازی بود.

با روی کار آمدن پادشاهان صفوی، حکومتی ملی با تکیه بر مذهب تشییع تشکیل شد.در این دوره بخش عمده ای از فعالیت های فلز کاری تهیه سلاح ها و رزم افزار ها بود و عالی ترین فولاد برای ساختن شمشیر از هند وارد می شد.

استادکاران دوره صفوی در به کارگیری فولاد  صیقل خرده بی همتا بودند. تجهیزات نظامی در این دوره با انواع نقوش حیوانی، گیای ، اسلیمی، و کتیبه تزئین می شده است.رواج خط نستعلیق بر روی سلاح ها نیز مرسوم بوده ست.

پس از انقراض صفویان با روی کار آمدن نادرشاه ساخت ابزارآلات جنگی رونق گرفت. در این دوره در قشون ایران با وجود تفنگچیان همچنان از سلاح سرد به میزان گسترده ای استفاده می شد. ارتش ایران در زمان زندیه نیز سلاح سرد را همپای سلاح گرم به کار می برد.

تا اواخر دوره قاجاربا وجود اهمیت روز افزون سلاح های گرم همچون توپ و انواع تفنگ های فیتیله ای و چخماقی و تپانچه، همچنان سلاح های سرد گذشته مورد استفاده قرار میگرفت.

در دوره قاجار به علت تمایززیاد به اشیاء زینتی،تولید آثار فلزی مهماز جمله تیر، تفنگ، شمشیر، خنجر، سپر، کلاهخود،و…جنبه تزئینی پیدا کرد.اما با وجود تزئینات فاخر  بر روی سلاح ها ، همگی آنها جنبه کاربردی نیز داشتند.

سیر تاریخی سلاح گرم

باروت اولین بار در چین کشف شد و مورد استفاده قرار گرفت و در قرن سیزدهم میلادی از طریق مسیر تجارتی ابریشم به اروپا منتقل شد.تفنگ اولیه یا سرپر فیتیله ای، ار اولین رزم افزارهای دستی آتشین بود.تفنگ به طور رسمی اولین بار در اواسط قرن شانزدهم میلادی در ارتش اسپانیا به کار گرفته شد. اواخر قرن هفدهم میلادی تفنگ های چخماقی جای تفنگ های سنگین فیتیله ای را گرفتو تفنگ چخماقی تفنگی سرپر بود که برای آتش زدن چاشنی آن از چخماق و فولاد استفاده میکردند.این نوع تفنگ را دو فرانسوی به نام های براشی و زسلن ساختند.

تفنگ های موجود در عمارت تیمورتاش

تفنگ ها به سه دسته تقسیم بندی میشوند.

1 – تفنگ هایی که با دست مسلح میشوند

2 – تفنگ های نیمه خودکار سیستم این نوع تفنگ ها به این صورت است که با هر بار چکاندن ماشه یک تیر شلیک میشود. بعد از هر بار شلیک پوکه خالی به بیرون پرتاب شده و یک فشنگ دیگر در لوله قرار میگیرد و همزمان تفنگ مسلح شده و آماده شلیک بعدی میشود. تفنگ ام- یک ، کلت از نمونه های این نوع هستند

3 – تفنگ های خودکار در این تفنگ ها گلوله بعدی به طور خودکار برای شلیک در محفظه مربوطه قرار میگیرد.به این ترتیب هنگامی که ماشه کشیده می شود. به طور مرتب شلیک میکند در خشاب حدود 5 تا 30 عدد گلوله جای میگیرد.