قلعه تیس
قلعه تیس
قلعه پرتغالی‌ها یا قلعه تیس در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این دژ متعلق به دوران اسلامی است ، این دژ به ابعاد ۲۶×۵۴ متر ساخته شده‌است. پهنا ساختمان بر پهنهٔ دماغه‌ای که پانصد متر از آبخور دریا فاصله دارد در بخش انتهای دماغه واقع است. در بخش شمال شرقی درب ورودی اصلی قرار دارد و دارای چهار گوشواره خلفی که در پشت دیوارهای هشتی واقع شده‌اند. هر کدام از آنها خود یک اطاقی است که با پی‌های قطور ساخته شده‌اند. دارای ایوانی است که با دو پله با حدود یک متر ارتفاع از سطح حیاط دژ بلندتر است. در گوش شمال شرقی آثار اطاقهایی وجود دارد که اکنون خراب شده‌اند. و هر کدام دارای یک اطاق بزرگ تر مشرف به ایوان اختصاصی هستند.
شیوهٔ ساخت بنا (اطاقها و ایوانها) شبیه به کاروانسرای شاه‌عباسی بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده‌است. در سه طرف حیاط حجره‌ها و اطاقهایی حجره‌ها و اطاق‌های گوش شمالی وجود دارند در سوی ساحل دریای عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده می‌شود. برج سوی راست که در جنوب قرار دارد به صورت یک اطاق با یک ایوان و یک شاه نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل شکل پی سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع ۵/۶متر باقی مانده‌است. مصالح بکار رفته در ساخت دژ، آجر، سنگ و گچ می‌باشند و آثاروتزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدسته‌های باقی مانده‌اند، این مناره برای دیدبانی به کار می‌رفته‌است و چون بر همه خلیج دهانه تیس اشراف لازم را دارد و در ضمن از فاصله زیادی در دریا دیده می‌شود.
در کتاب باستان‌شناسی و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدی خان مهندس ایرانی آمده‌است: «در تیس بسیار دژ خوبی است و یک سوی بدنه دژ وصل به دریاست، قدری ناتمامی دارد که بنُا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگی از سوی دریا کشیده‌اند برای بار اندازی وغیره حصن معتبری است واصل دژ نو در روی تپه مرتفعی ساخته شده‌است.
قلعه پیروز گت
قلعه پیروز گت در بخش مرکزی پنج کیلومتری شمال غربی چابهار در روستای تیس قرار دارد. این اثر از دوره اشکانیان و ساسانیان است. این دژ بر فراز تپه‌ای در میانهٔ دره تیس واقع است. بلندی تپه از ارتفاع دو رشته کوه پیرامون تپه بیشتر نمی‌باشد. آثاری از برجها در ضلع شمالی و جنوبی دیده می‌شود.
در قسمت ضلع شمالی دو اطاق کوچک در اندازه‌های ۳×۲ متر به منظور دیدبانی روی یک گوشواره زمین مانند دو طبقه واقع شده‌اند. وبلندترین قسمت دژ و برج بر روی همین گوشواره‌است و بر اطراف اشراف دارد. در گوشه‌های شرقی و غربی در مرکز حیاط دژ آثاری از سکوهای بلند که از سنگ تراشیده ساخته شده‌اند آشکار است و بخشهایی که باقی مانده‌اند نشاندهندهٔ محلی برای اجتماع، عبادت یا نشستن اهل دژ در یک مجلس بوده‌است. سنگ‌های به کار رفته در بناها غیر آهکی هستند که از جای‌های دیگری به اینجا آورده شده‌اند زیرا جنس خود تپه آهکی و سیلیسی می‌باشد. این بنا با توجه به آثار باقی مانده مشابه بناهای دوره اشکانی است و نام پیروز ساسانی این احتمال را افزونتر می‌کند.
