میراث ناملموس ایران در یونسکو

چوگان

اولین مورد فهرست میراث ناملموس ایران در یونسکو چوگان ورزشی گروهی با قدمت بالا در ایران است که به سبب رواج آن در میان پادشاهان و بزرگان به ورزشی مشهور گردیده است. این بازی از حدود 600 سال قبل از میلاد در ایران شکل گرفته و از دوره ی هخامنشیان انجام می شده است.

چوگان در ابتدا تفریحی جهت نمایش استعداد اسب های جنگی سوار کاران نظامی ایرانی به شمار می رفت. شاه عباس نیز در قزوین و اصفهان ( میدان نقش جهان) به این بازی می پرداخت.

چوگان در ایران پس از صفویان کم کم رو به فراموشی رفته و در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت. هم اکنون از سوی کمیته ی بین المللی المپیک به عنوان یکی از ورزشهای جهانی شناخته شده است.

نام چوگان برگرفته از چوبی است که برای انجام این بازی استفاده می شود . مهارت بازیکنان در زدن گوی با چوگان اسب سواری و هماهنگی و حفظ تعادل در بازی از اهمیت بسیاری برخوردار است. چوگان به دوصورت بر روی زمین مستطیل شکل چمنی و زمین مانژی با ابعادی متناسب با کشوری که در آن چوگان اجرا می شود انجام می گیرد.

اندازه ی میدان های چمن 160×300 یارد (146×270 متر) است. در دو سوی میدان دروازه ها قرار می گیرند. که فاصله ی بین دو ستون آن ها 8 یارد ( 7 متر و 30 سانتیمتر) است.

بازیکنان سوار بر اسب با چوبی از جنس خیزران در اندازه های متفاوت متناسب با بلندی اسب و سوار کار از 12 تا 140 سانتیمتر به گویی از جنس چوب یا پلاستیک به قطر 3/25 اینچ ( 8 سانتی متر) و وزن 4/75 اونس ( 140 گرم) ضربه وارد کرده و در صورتی که گوی از میان دو ستون دروازه ها در هر ارتفاعی عبور کند امتیاز محسوب می شود.

مسابقه ی چوگان می تواند در 4 یا 6 بخش زمانی چوکه 7 دقیقه 30 ثانیه برگزار گردد. زمان استراحت مابین هر چوکه 4 دقیقه است به استثنای چوکه ی دوم و یا سوم که در آن زمان استراحت 1 دقیقه است.

هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ درآن پرتاپ شده است می تازد. در صورتی که توپ در سمت راست او باشد تقدیم با اوست. در این صورت هیچ بازیکنی اجازه ی سد راه او را ندارد.مگر آن که در فاصله ی معقولی قرار می گیرد که هیچ جای خطر نباشد. نگهداری از ساق دست ها و پاهای اسب به وسیله ی بانداژ کردن آن ها در بازی چوگان اجباری است.

کوبیدن چوکان به پای اسب ها زدن ضربه از جهت مخالف ( سمت چپ) زدن گوی در میان دست و پای اسب و حریف و غیره جز خطاهای این بازی به شمارمی روند.جریمه ی خطا نیز طبق قوانین و مقررات بازی متفاوت است و با زدن ضربه ی آزاد روی دروازه از فواصل مختلف صورت می گیرد.

در ابتدای شروع مسابقه ی چوگان هر دو تیم چوگان هر دو تیم چهار نفره با پوشش و لوازم ضروری این بازی نظیر کلاه ایمنی مخصوص چوگان، دستکش ، شلاق چوگان ، چکمه ی سوارکاران بدون بند و زانو بند در میانه ی زمین و پشت خط میانی صف آرایی می کنند.

نفر اول ( مهاجم) وظیفه ی حمله و نیز کمک به مدافع را دارد.نفر دوم ( مهاجم) که وظیفه ی او در دفاع مهم تر است. نفر سوم ( معمولا بهترین بازیکن تیم) وظیفه ی تبدیل حرکات دفاعی را به ضد حمله و نفر چهارم ( مدافع) وظیفه دور کردن توپ از دروازه را عهده دار است.

پس از قرار گیری بازیکنان در زمین دوار توپ را از فاصله 4/6 متری به میان آنان پرتاپ می کند و بازی با تصاحب توپ از طرفی یکی از دو تیم شرایط بازی ممکم است موقعیت مکانی خود را که مربوط به وظیفه ی بازیکن دیگر باشد تغییر دهند و مجددا به موقعیت خو باز گردند.

طبق قوانین خاص و به صورتی هماهنگ و گروهی بازیکنان گوی را با ضربات چوگان بر روی زمین به دروازه تیم مقابل جهت زدن گل هدایت نموده و از ورود گوی تیم مقابل به دروازه ی خود جلوگیری می کنند.

نیمه ی زمین بعد از زدن هر گل عوض می شود و در پایان بازی نیز هر تیمی که امتیاز بیشتری کسب کرده باشد برنده است. در صورتی که دو تیم برابر شوند وقت اضافه در نظر گرفته می شود. و اولین تیمی که موفق به زدن گل شود برنده اعلام می شود.

دو داور سوار و یک داور نشسته و یک نفر وقت نگهدار و یک نفر مسئول نگهدارنده و ثبت گل ها و یک نفر پرچمدار در پشت هر دروازه در مسابقه حضور دارند. توقف مسابقه ی چوگان در شرایط معمولی تنها در زمان پایان چوکه جهت استراحت و تعویض اسب ها صورت می گیرد.

در یک بازی معمولا از یک لسب حداکثر در دو چوکه استفاده می شود . اسب های چوکان باید ویژگی خاص این بازی را نظیر سرعت مقاومت و چابکی داشته باشند. از اسب های ایرانی اسب کرد و از اسب های خارجی اسب تروبرد اسب های مناسب برای این بازی میراث ناملموس ایران در یونسکو هستند.

کشتی با چوخه ( کشتی کردی)

کشتی کردی یا کشتی با چوخه یکی از قدیمی ترین و پرطرفدارترین ورزش های سنتی و بومی ایران است که در فهرست میراث ناملموس ایران در یونسکو ثبت شده است خاستگاه آن نواحی شمالی خراسان به شمار می رود. کشتی با چوخه که در گذشته کشتی کردی نامیده می شد.

یکی از سنن مردم کرد شمال خراسان است که نه تنها به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک آئین فرهنگی و پهلوی در تمام شئونات زندگی مردم جریان دارد و با آداب و رسوم خاصی اجرا و گرامی داشته می شود.

این ورزش یادآور روحیه ی سلحشوری ، جوانمردی، تعاون، و پهلوانی نزد مردم این منطقه است و به طور معمول در جشن ها، مراسم عروسی و اعیاد و در فضای باز بر روی چمن و یا خاک نرم در روستاها ایلات و عشایر انجام می شود. اوج شکوه و جلال آن را در مراسم بزرگ سیزده و چهارده فروردین در شهرستان اسفراین می توان مشاهده کرد.

امروزه این ورزش سنتی بر روی تشک کشتی نیز برگزار می شود. منوچهر لطیف برگزاری مسابقات کشتی با چوخه را در خراسان از شکل و حالت سنتی خارج کرد.در سال 1342 این ورزش به صورت رسمی در شیروان برگزار گردید و بلاخره از بین کشتی های بومی و سنتی تنها این کشتی در آبان ماه 1390 هجری شمسی رسما به عنوان ورزش بین المللی ثبت شد.

خارج از خراسان کشتی با چوخه با عناوینی نظیر : گوارش، گولش، آلیش،در کشورهای ازبکستان،قزاقستان، تاتارستان و غیره رواج دارد.در گذشته این ورزش در مناطق و شهرهایی نظیر قوچان، اسفراین، چناران ، شیروان، نیشابور، لایین و سایر مناطق شمال خراسان مرسوم بوده و امروزه همچنین به تدریج در مناطق جنوبی تر خراسان نظیر فریمان، تربت جام، گناباد و غیره متدوال شده است.

در شمال خراسان اقوام دیگری به غیر از کردها نیز ساکن هستند. به همین دلیل کشتی با چوخه در بین اقوامی نظیر ترک، فارس، افغان،و بلوچ نیز رواج یافته است. با وجود اینکه خراسان شمالی خاستگاه کشتی با چوخه است. در دیگر مناطق خراسان و در استان های گرگان و کرمان نیز معمول است .

در این ورزش محلی کشتی گیران از پوشش خاصی استفاده می کنند.که متشکل است از : شلوار مخصوصی که تا روی زانو می آید و یا شلوار محلی بلندی که پاچه های آن را تا زانو بالا می زنند.

روپوشی به نام چوخه از جنس پشم و نخ محلی با استحکام و قدرت بالا قدری بلندتر از کت و فاقد آستین و همین طور پارچه ای به نام شال که به کمر بسته م شود.به دلیل اینکه این کشتی با روپوش چوخه انجام می شود به کشتی با چوخه مشهور شده است .

زیبایی کشتی با چوخه بر گزاری آن به شکل سنتی است. که با حضور انبوهی از تماشاگران در میدانی دایره ای به قطر 10 متر با نوای ساز دهل و سورنا همراه با رقص های محلی صورت می گیرد.

قواعد این کشتی ساده و جوانمردانه است. کشتی گیران در 4 یا 5 وزن دسته بندی شده و با بوسیدن زمین یا تشک وارد زمین می شوند. دو حریف به یکدیگر دست داده ، همدیگر را بوسیده و به مدت ده دقیقه بدون توقف کشتی می گیرند.

چنانچه در این فاصله کشتی به نتیجه نرسد بعد از دو دقیقه استراحت برای پنج دقیقه ی دیگر ادامه پیدا می کند.کشتی با چوخه خشن و به معنی واقعه کلمه نبردی پهلوی است و مانند کشتی های باستانی بر روی زمین و با پای برهنه انجام می شود. پا در این کشتی نقش مهمی دارد و از فنون مختلفی برای به خاک بردن حریف استفاده می شود.

برخی از فنون کشتی کردی با چوخه عبارتند از : سرشاخ، یک خم، لنگ کمر،لنگ کمر پیچ، راسته پیچ، دست پیچ،قل پیچ، یخه گیر، پاپیچ و غیره… فن لنگ کردی که اصطلاحا به آن یام باش می گویند.

از مشهور ترین فنون این کشتی سنتی است. در این کشتی گرفتن ناحیه ی زانو به پایین مجاز نیست و هیچ فنی در خاک اجرا نمی شود. هل دادن جایز نبوده و نباید بدون آمادگی از پشت به حریف خود حمله برد.

در این کشتی به پل رفتن مد نظر نیست و زمین آمدن به هر شکلی افت محسوب می شود. حریفی که شانه اش به زمین برخورد کند. بازنده به شمار می رود. قضاوت این کشتی را پیشکسوتان کشتی با چوخه بر عهده دارند.

جوایز کشتی با چوخه نیز به سبب ماهیت سنتی و ملی آن متفاوت است و بنا بر رسم محلی، جایزه ی پهلوانی که حریف خود را بر زمین زند یک راس قوچ ( گوسفند نر) است. در نقاط مختلف ایران و شهرهایی از خراسان مانند قوچان ، اسفراین و غیره، گودهای کشتی متفاوتی وجود دارد که قدیمی ترین آنان گود امام مرشد شهرستان فاروج و گود کشتی چشمه زینل خان شهرستان اسفراین ( مهد کشتی با چوخه) است که به سبک استادیوم های روم باستان ساخته شده است .

بیشتر پهلوانان رسمی ایران مانند پهلوان سخدری و پهلوان شوروزی،نخست پهلوان چوخه بوده اند. امروزه این مسابقات در اواسط زمستان و در بهمن ماه در مانه و سملقان 12 فروردین هرسال در شیروان و روستای ریواده از توابع شهرستان جغتای ( یادواره ی پهلوان نامی خراسان پهلوان ججو)، 13 فروردین در بجنورد به صورت استانی با حضور پهلوانان نامدار این منطقه و رقابت های اصلی در روز 14 فروردین در گود چشمه زینل خان برگزار می شود.

بیل گردانی

شهر نیم ور یکی از شهرهای باستانی و تاریخی مربوط به دوران ساسانیان و اشکانیان در ایران دارای آداب و رسوم جالب و دیدنی است که در طول سال برگزار می شود. یکی از این آداب و رسوم با قدمتی نزدیک به 2000 سال مه همه ساله در این شهر به اجرا در می آیند و در فهرست میراث ملی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است،

مراسم لایروبی رود قم رود و مراسم بیل گرانی است که نشانه ای است از مهار طبیعت به دست انسان این مراسم آیینی به سبب ارزش و اهمیت آب و آبیاری و کشاورزی در این منطقه حاصلخیز نماد شکرگزاری از الهه ی آب آناهیتا است که در آن مردم در پایتخت گل ایران شهرستان محلات به استقبال کشت های بهاره می روند.

بیل گردانی که جشن شکرانه ی آب و طبیعت است. هم ریشه در فرهنگ آب و آبیاری دارد و هم یکی از جشن های باستانی و پهلوانی ایران به شمار می رود و به عنوان سمبلی از تلاش و همدلی در میدان اصلی شهر و نیم ور امروزه به صورت مسابقه با اجرای موسیقی محلی و با حضور پرشور مردم برگزار می شود.

از گذشته تاکنون در میان کشاورزان این منطقه رسم بر این بوده که هر سال در اسفند ماه و اوایل بهار در آستانه ی آبیاری مزارع در مواقعی که گل و لای مسیر جوی های آب منشعب از قم رود را مسدود می کرد و رشد گیاهان و علف های هرز نیز باعث سختی آبرسانی به مزارع می شد با کمک یکدیگر به پاکسازی حریم جوی می پرداختند.

بعد از اتمام لایروبی که چندین روز به طول می انجامد هنگامی که آب نهر به نخستین انشعاب خود می رسید که در زبان محلی وارگو نامیده می شود. مردم منطقه به چشن و سرور پرداخته و آیین بیل گردانی را که یادگار سنت های پهلوانی و سلحشوری است و به صورت مسابقه بر گزار می کنندو بر این اعتقاد هستند که این آیین موجب برکت وفور آب می شود.

قبل از شروع مراسم بیل گردانی لایروبان همراه با بیل های خود تا محل برگزاری جشن که روی سکوی مخصوصی در مرکز نیم ور است رژه می روند بیسل گردانان که از ورزشکاران منطقه هستند و به نوبت ابتدا بیل را به نیت هفت آسمان در دو دسته ی چهارتایی و سه تایی محکم به یکدیگر می بندند.

چهار بیل بسته شده را بادست راست و سه تای دیگر را با دست چپ گرفته پای راست خود را از مرحله ی آغازین تا پایان جلو می گذرانند. و پس از آن دو دسته بیل به وزن 32 کیلوگرم را به موازات شانه بالا آورده و تا جایی که توان دارند بین 5 تا 30 بار با مهارت و قدرت به صورت ضربدری همزمان و در دو جهت مخالف یکدیگر با حفظ تعادل بالای سر خود می چرخانند.و در این هنگام با دعا و نیت به حرکت در آمدن هفت آسمان و نزول رحمت الهی قدرتمندی خود را برای مردم به نمایش می گذارنند.

چنانچه بیل گردان تعادلش را از دست دهد و بیل ها با یکدیگر و یا با زمین برخورد کنند.فرد بازنده محسوب شده و توسط تماشاگران مورد مذمت و سرزنش قرار می گیرد. با توجه به ارزش و جنبه های آیینی این مراسم هم اکنون ورزش بومی بیل گردانی در استان مرکزی به عنوان یکی از میراث معنوی ایران در سال 1398 به ثبت رسیده است.

موزه تاریخ چای ایران

موزه ی تاریخ چای ایران و آرامگاه کاشف السلطنه بنیان گذار صنعت چای ایران ( پدر چای ایران) واقع در لاهیجان بر فراز تپه های چای بنا شده است یکی دیگر از میراث ناملموس ایران در یونسکو می باشد.

حاج محمود میرزا معروف به کاشف السلطنه مشهور به چایکار ، دیپلمات ، اطلاحگر، نویسنده و مشروط خواه دوره ی قاجار و پهلوی درسال 1275 به عنوان کنسول ایران به هند رفته بود و در حین ماموریت سیاسی خود در هند کشت چای را آموخت و در هنگام بازگشت مقداری بذر چای با خود به ایران آورد.

این امر سبب شد کشت چای که قبلا در ایران مرسوم نبود رواج پیدا کند. کاشف السلطنه در سال 1307 در کتل ملو استان فارس درگذشت.ابتدا بنا به وصیتش مزار وی که از مرمر سیاه بدون سقف و حافظ در روی تپه ای از چای که وی در سال 1307 خورشیدی خریداری کرده بود به خاک سپرده شده است.

اما اندکی بعد مقرر شد که دو درصد از در آمد چای به ساخت مقبره ای در خور شاءن او اختصاص یابد از سال 1335 ه-ش بنای فعلی به سبک معماری غربی تهیه و به همت انجمن آثار ملی به شکل کنونی با اسکلتی از بتون و نمای سنگ تیشه ای طوسی رنگ با زیربنای 512 مترمربع در آمد.

کل مجموعه در سال 1371 به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد و سالن مستطیل شکل بزرگی که در جوار مقبره بود به موزه ی چای ایران اختصاص یافت. کار ساخت موزه نیز در سال 1375 پایان پذیرفت.

موزه ی تاریخ چای شهرستان لاهیجان تنها موزه ی تخصصی چای در کشور است که صنعت چای ایران را از ابتدای ورود به کشور تا وضعیت فعلی اش به مخاطبان معرفی می کند.

این موزه دارای سه قسمت از جمله آرامگاه با برجی مرتفع و چهار گوش ، فضای داخلی آرامگاه ، کف آرامگاه و دیواره های جانبی است. آرامگاه به صورت مدور و با هشت ستون ساخته شده است که هریک حدود 15 متر ارتفاع دارد و تا سقف امتداد یافته است.

در موزه تاریخ چای ایران 532 قلم اشیا تاریخی ثبت شده است از جمله اسناد و مدارک کاشف السلطنه و وسایل مربوط به مصرف چای مانند انواع سماورهای ذغالی، قوری های چینی، مسی و سنگی، قهوه خوری ها ، عهد نامه ی ناصرالدین شاه و انواع گیره های استکان چای ، سینی، پایه فنجان ، ملیله کاری و… به نمایش گذاشته شده است.

سوباتان

منطقه ی ییلاقی سوباتان یکی از زیباترین مناطق ایران است که از طبیعت و آب و هوای فوق العاده ای برخوردار است. با توجه به شرایط آب و هوایی استان گیلان که مرطوب ترین استان ایران به شمار می رود و دمای آن به ندرت به کمتر از یک درجه بالای صفر می رسد.

در ارتفاعات سوباتان ( 1900 تا 2500 متر ارتفاع از سطح دریا) در تابستان نیز لکه هایی از برف مشاهده می شود. مردم این منطقه تنها در فصل بهار تابستان و قسمتی از پاییز در منطقه ی سوباتان ساکن هستند و اواخر پاییز به جنگل های دامنه ی البرز و سواحل خزر ( لیسار) کوچ می کنند.

فقط سه خانوار در روستای ییلاقی هونی یش باقی می ماند. علیرقم تغییرات بافت سنتی در مرکز سوباتان همچنان خانوارهای دامدار و عشایر به صورت سنتی و با حفظ فرهنگ بومی در سیاه چادرها و خانه های کاهگلی در روستاهای اطراف سوباتان سکونت دارند.

از نقاط گردشگری در سوباتان می توان به این موارد اشاره کرد: آبشار ورزان، آبشار ماهار، دریاچه ی زیبای نئور، مناطق ساری داش، هاچا داش، مجمع داش، پارک طبیعی و جنگلی آلچالق، منطقه ی باستانی غار گنج خانه، بازارچه سنتی، نمایشگاه مردم شناسی عشلیری، چشمه ی باتمان بلاق میان سوباتان و آسبومار، گودال های سنگی واقع در غرب کاندی کت زمین اسب دوانی که منطقه نسبتا هموار و مشرف به سوباتان و در نزدیکی بیده پشت است.

سرچشمه ی اصلی قنات سلسال که سر از قلعه سلسال لیسار در می آورد و منطقه ی کاندی کت در ساری بلغ در سوباتان مراکز اقامتی وجود ندارد و اکثر مردم سوباتان در خانه های خود پذیرایی مسافران منطقه هستند.

شیطان کوه

شیطان کوه ارتفاعات سرسبز و جنگلی شرق لاهیجان است که باارتفاعی در حدود60 متر در امتداد رشته کوه البرز قرار دارد. گفته می شود. نام این کوه در گذشته شاه نشین کوه بوده و کاربری تفرجگاهی داشته است.

برای رسیدن به بالای شیطان کوه 750 پله در دامنه ساخته شده است گردشگران را به سمت بام سبز لاهیجان پیش می برد. برای کسانی که امکان بالا رفتن از پله ها را ندارندهم مسیری برای بالا رفتن خودروهای سواری در نظر گرفته شده است.

بام سبز لاهیجان بالاترین قسمت شیطان کوه است که به بازدید کنندگان امکان دید وسیع شهر لاهیجان را می دهد. علاوه بر استخر مشهور لاهیجان مقبره کاشف السطنه هم از آن ارتفاع به خوبی دیده می شود.

ناگفته نماند که شیطان کوه یک تله کابین هم دارد که گردشگران را تا فراز شیطان کوه می برد. این تله کابین مسافران را از ایستگاه اول یعنی بام سبز به ایستگاه دوم معروف به تاج خروس می رساند. و طول مسیر آن 1500 متر است.

از جذابیت های این مسیر تله کابین تماشای مزارع انبوه چای لاهیجان از زاویه های مختلف است.در حوالی استخر لاهیجان و بر دامن شیطان کوه آبشاری جریان دارد که از بدنه کوه به طرف پایین سرازیر شده است و حدود 24 متر ارتفاع دارد. آب این آبشار با پمپاژ آب از استخر بزرگ لاهیجان تامین می شود.

شیطان کوه و بام سبز لاهیجان به تمامی امکانات رفاهی از جمله شهربازی ، فروشگاه و پارکینگ مجهز است. همچنین وجود دیگر جاذبه های گردشگری در دور و اطراف بر جذابیت شیطان کوه و شهر لاهیجان افزوده است.ورودی جاذبه طبیعی شیطان کوه لاهیجان در نزدیکی میدان کاشف و در خیابان طلای سبز واقع شده است.

کویر حلوان

شهرستان کویری طبس جزء زیباترین شهرهای استان خراسان جنوبی است که روستاهای کوچک و بزرگ جذابی را در خود جای داده است. روستای حلوان یکی از روستاهای شهرستان طبس است که از زیباترین جاذبه های گردشگری این شهرستان محسوب می شود.

روستای حلوان معماری کویری قابل توجهی دارد که قدم زدن در آن می تواند تجربه ای لذت بخش برای گردشگران باشد قلعه ای تاریخی نیز در روستا قرار دارد که بافت قدیمی روستا به طور کامل در آن جای گرفته است.

قلعه حلوان یکی از بزرگترین قلعه های منطقه طبس است. حلوان در گذشته 13 برج نگهبانی داشته که اکنون تنها 5 برج آن سالم باقی مانده است. ریگزار گسترده ای نیز در منطقه حلوان قرار دارد که در سمت جنوب شرق به ارتفاعات عاشقان می رسد و منظره ی جذابی را از تلاقی کوه و کویر پدید می آورد.

ارتفاع تپه های ماسه ای – از کف دشت – در بعضی از نقاط کویر حلوان به حدود هشتاد متر می رسد. در سمت جنوب شرق کویر حلوان که محل پیوند کوه و ریگزار است . دره ها و گذرگاه های زیبایی وجود دارد.

که مشابه آن را کمتر می توان در ایران مشاهده کرد. کویر حلوان میزبان گونه هایی از پرندگان همچون هوبره، کبک و شاهین است. روباه شنی، گربه شنی،پامسواکی،موش صحرایی، گرگ، شغال و انواع مار و عقرب از دیگر گونه هایی هستند که در این کویر زیست می کنند.

تنوع گونه های جانوری و جذابیت های کویر حلوال در محل تلاقی کوهستان و کویر این منطقه را به یکی از کویر های بکر و زیبای ایران تبدیل می کند. نخلستان های روستای حلوان از دیگر جاذبه های این روستا است.

خرمای روستا نیز کیفیت بسیار خوبی دارد. در سال های اخیر اقامتگاه های سنتی و بومگردی نیز در روستای حلوان احداث شده اند که گزینه مناسبی برای اقامت در این روستا هستند.

با این وجود اگر اهل کمپینگ هستید. برپا کردن چادر و گذراندن شب در کویر حلوان نیز انتخاب مناسبی برای طبیعت گردان است. بهترین زمان برای سفر به شهرستان طبس و این منطقه کویری فصل پاییز و زمستان است که البته زمستان های بسیار سردی را تجربه خواهید کرد. کویر حلوان در بخش شمالی جاده شهرستان خور به طبس قرار دارد و از سمت شمال و غرب به کویر مرکزی ایران می رسد.

آبشار لونک

طبیعت شمال ایران کم نظیر است و در هر گوشه اش می توان مناظر جذابی را یافت. جاده های کوهستانی این منطقه از کشورمان نیز زیبایی های منحصر به فرد خود را دارند. مسیرکوهستانی و جنگلی سیاهکل به دیلمان یکی از این جاده ها است که آبشار زیبای لونک را در خود جای داده است.

آبشار لونک در واقع حاصل پیوند در آبشار جداگانه است که پهنایشان به حدود 20 متر می رسد. ارتفاع این آبشار نیز در حدود 6 متر است و آب پس از فرود از آبشار وارد رودخانه شیم رود می شود.

در فصل بهار مقدار آب آبشار لونک به بیشترین مقدار خود می رسد که البته امری طبیعی است.از سویی دیگر تابستان فصل کم آبی این آبشار است.در زمان افزایش آب دو آبشار به یکدیگر می پیوندند تا جذابیت این منظره دو چندان شود.

آبشار در منطقه ای جنگلی واقع شده و طبیعت اطراف آن هم بسیار تماشایی است. رودخانه ای که این آبشار در دل آن و درون دره شکل گرفته خود از جاذبه های دیگر این ناحیه است.

خوشبختانه زیر ساخت های گردشگری نیز تا حدودی آبشار لونک احداث شده اند و گردشگران می توانند به امکاناتی هم چون سرویس بهداشتی و آب لوله کشی دسترسی داشته باشند. در نزدیکی رودخانه نیز رستوران سرویس بهداشتی و آلاچیق ساخته شده است.

بهترین زمان برای سفربه آبشار لونک را می توان فصل بهار و پاییز دانست . زمانی که مقدار آب آبشار در بیشه است . از سوی دیگر در فصل بهار می توان نظاره گر رویش گل های رنگین در این منطقه بود و در فصل پاییز می توان از طبیعت هزار رنگ مناطق جنگلی لذت برد.

سرسبزی طبیعت منطقه سپید پوش از برف است و با این که مناظره بسیار زیبایی پدید می آید. شرایط سفر به آن آسانی دیگر فصل های سال نیست. برای رسیدن به آبشار لونک در ابتدا به سیاهکل در استان گیلان بروید و از آن جای راهی دیلمان شوید . پس از طی حدود 21 کیلومتر به آبشار خواهید رسید.

گل یا پوچ

بازی پرهیجان وشیرین گل یا پوچ یکی از بازی های جذاب محلی است که سالیان بسیاری است در بین خانواده ها و یا جمع های گروهی برای سرگرمی و افزایش سطح دقت و هوشیاری افراد در اوقات فراغت در تمامی مناطق ایران با اسامی و ترفندهای مختلف اجرا می شود.

این بازی مفرح بدون محدودیت از نظر تعداد افراد شرکت کننده سن و جنسیت هم به صورت دونفر و هم به صورت گروهی در حالت نشسته و یا ایستاده انجام شده و نیازمندان مکان و موقعیت خاصی نیست.

افرادشرکت کننده در این بازی به دو گروه تقسیم شده و سر گروه ها شرایط بازی را نظیر حد نصاب امتیاز هر حرکت یک سره گرفتن گل ( شی کوچکی که درون یک مشت جا شود را اصطلاحا گل می نامند.) خطا ها جریمه و پاداش بازی مشخص می کنند.

گروه شروع کننده ی بازی به قید قرعه تعیین می شود. افراد هر گروه کنار هم وافراد دو گروه مقابل هم قرار می گیرند. سر گروه آغاز کننده ی بازی به سر گروه مقابل پیشنهاد می کند که گل را در مقابل چند امتیاز می خواهند و به اصطلاح پیشنهاد فروش گل را در مقابل تعداد امتیاز دریافتی می دهد بنا بر انتخاب گروه مقابل اگر به گروه آغاز کننده امتیاز داده و در عوض گل را دریافت کند می تواند با انجام بازی و در اختیار داشتن گل موفق به دریافت امتیاز شوند.

افراد گروه آغاز کننده در حالی که گروه مقابل به دستان آن ها دید نداشته باشند و متوجه حرکات آن ها نشوند دور هم و یا کنار هم قرار گرفته و هر دو دستان خود را به دستان و با حرکاتی نمایشی در یکی از دست ها قرار می دهد.

پس از آن همه ی اعضای گروه مشت های بسته ی خود را مقابل دید گروه مقابل قرار می دهند. و گاه با ایجاد سر وصدا سعی در از بین بردن تمرکز گروه مقابل و گمراه کردن آنان می کنند. نفرات گروه مقابل با کنجکاوی و دقت و هوشیاری از حرکت دست سرگروه و اعضا، نگاه ها، حالت چهره ها سعی در حدس زدن و یافتن گل در یکی از مشت ها می کنند.

بنا بر حدس گروه مقابل دست های مشکوک به داشتن گل را کنار گذاشته و بقیه ی مشت ها را یکی یکی با گفتن واژه ی پوچ یا خالی باز کرده و کنار می گذارد. و به این ترتیب به کشف دستی که گل درون مشتش است نزدیک تر می شوند.

چنانچه موفق به پیدا کردن گل شوند با کسب یک امتیاز صاحب گل شده و آنان در دور بعد شروع کننده ی بازی می شوند و چنانچه نتوانند گل را در دستان گروه مقابل پیدا کنندگروهی که گل را در اختیار داشت با کسب یک امتیاز مجددا گل را میان دست های خود جابه جا خواهد کرد.

اگر گروه مقابل در ابتدای بازی اطمینان پیدا کند که گل در کدام مشت قرار دارد. می توانند. با یک سره گرفتن گل دو امتیاز بگیرنند . و چنانچه به اشتباه حدس بزنند به قرار دارد. می توانندبا یک سره گرفتن گل دو امتیاز بگیرند.

چنانچه به اشتباه حدس بزنند بنا به قرار داد تعیین شده یک یا دو امتیاز را از دست می دهند.گل بازی آخر ( گرفتن آخرین امتیاز تعیین شده معمولا 21) را شاه گل می نامند. و هر گروهی که می خواهد شاه گا بگیرد باید با اشاره به دستی که احتمال می دهد گل در آن باشد سه مرتبه جمله شاه گل بازی 21 را بده را تکرار کند و اگر درست حدس زده باشد و شاه گل را بگیرد. گروه مقابل امتیازش را از صفر شروع کرده و بازی از ابتدا پی گرفته می شود.

قیقاج ( تیراندازی روی اسب)

اسب در زندگی عشایر و روستاییان از گذشته تاکنون نقش حیاتی و اسطوره ای داشته و دارد. به طوری که بسیاری از فعالیتهای زندگی آنان با اسب انجام می شود. ورزش محلی قیقاج و یا قیقاژ یکی از ورزش های رزمی مرسوم در بین ایرانیان به ویژه مردمان عشایر است که نشان از مهارت های فرد در سوارکاری و تیر اندازی دارد.

قیقاج متاثر از فرهنگ مردم مناطق توام با حماسه و سلحشوری بوده است و سبب تقویت شهامت و روحیه پهلوانی می گردد.علاوه بر جنبه های سرگرمی و تفریحی قوای بدنی بالا و تمرکز ذهن مهارت در نشانه زنی و سرعت عمل از ملزومات این ورزش به شمار می رود.

فرد بایستی بتواند در یک لحظه توانایی خود را به نمایش بگذارد.قیقاج در معنای لغوی به معنای اریب و کج در اصطلاح به نوعی مهارت و هنر نمایی ورزشی روی اسب اطلاق می گردد. که در گذشته نوعی مهارت و شیوه ی دفاع و حمله در جنگ ها بوده که نیازمند تکنیک و تاکتیک تیر انداختن از روی اسب و در حین تاخت است. در تمام شهرهای ایران قیقاج با عناوین و شیوه های مختلف رواج دارد. و علاوه بر سوارکار انتخاب پرورش و تعلیم اسب نیز حائز اهمیت است.

در مراسم عروسی برخی از عشایر و یا اقوام غرب ایران هنگام آوردن عروس به خانه ی داماد سوارکاران با انجام بازی قیقاج همراه با صدای ساز سرنا شادی و هیجان خاصی را به مراسم می بخشند.

امروزه قیقاج علاوه بر مناسبات خاص به صورت مسابقه میان اقوام معمولا در دشت و به صورت انفرادی برگزار می گردد. این ورزش بدین ترتیب انجام می شود.که سوار کار ( زن یا مرد) با در دست داشتن تفنگ شکاری ( ساچمه ای ) سوار بر اسب وارد میدان میشود.

سوار کار اسب را به تاخت در می آورد و تفنگ را از دوش برداشته و در حالی که به سرعت چهار نعل اسب را میتازد پس از گردش ها و حرکات آکروباتیکی مانند دور زدن های به خصوص و جهش از روی اسب طرفین راست و یا چپ و به شیوه گوناگون با هدایت اسب به سوی اهداف ثابت یا متحرکی که در ارتفاع و فواصل معینی قرار دارند به آن ها شلیک می کند.

قیقاج بدین صورت اجرا می گردد.

1- زدن نشانه: سوار کار در ابتدا دو تیر در اختیار دارد. یک تیر را در مسیر رفت و تیر دیگر را در مسیر برگشت به طرف هدف تیراندازی می نماید. سوار باید پس از عبور از مقابل هدف به صورت عقب گرد تیر اندازی نماید.

2- در آوردن زین: زمانی که سوارکار وارد میدان گردید و اسب را به حرکت درآورد باید زین اسبی را که سوار آن است از روی اسب باز نماید و با یک دست زین را زیر پای خود در آورده و به روی دست بلند نماید. در صورتی که سوار کار از اسب به زمین بخورد از دور آن مرحله خارج می شود.

3- قیقاج زدن: هنر سوار کاری بدین صورت محک می خورد که در میدان مسابقه سوار کار موظف به عبور به صورت مارپیچ از بین 10 عدد چوبی است که به فواصل معین در زمین نصب شده اند . در این مرحله اسب به صورت تاخت ( چهار نعل) حرکت می نماید و عبور از هر چوب یک امتیاز برای سوار کار به شمار می رود.

در نهایت امتیازات حاصله برای هر سوار کار طبق قرار دادهای تعیین شده محاسبه و فرد برنده معرفی می گردد. همزمان با اجرای این هنر ورزشی صدای شلیک تفنگ در لا به لای تشویق و هیاهوی اطرافیان به همراه نوای ساز و دهل شور و نشاط خاصی در فضای مسابقه ایجاد می کند.

لباس محلی مردمان خراسان جنوبی

خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند استان شرقی ایران است که از جنوب به سیستان و بلوچستان و کرمان از شمال به خراسان رضوی از غرب به یزد و اصفهان از شمال غربی به سمنان و از جنوب غربی به یزد منتهی می شود.

این استان همچنین از سمت شرق مرز مشترکی با افغانستان دارد. به دلیل موقعیت خاص این استان از منظر قرار گرفتن در مسیر محورهای ارتباطی استان های جنوبی کشور و با مشهد محل تردد اقوام مختلف و نیز محل زیست اقوام مختلف از جمله بلوچ ها و نیز هم وطنان سنی مذهبمان است.

امروزه استفاده از لباس سنتی و محلی در استان حراسان جنوبی فقط در برخی روستاها رایج و مردمان شهری از این سنت پیروی نمی کنند. زنان این داستان بسته به نوع فصل چارقد به سر می کنند.

که به زبان محلی به آن چرق می گویند که به شکل مثلثی روی سر قرار می گیرد. آنها گاها دستمالی روی چارقد خود می بندند. که عموما تیره رنگ است و به آن دسمال سر می گویند. هر چند در جشن ها دستمال سر به رنگ های شاد از جمله قرمز انتخاب می کنند.

زنان خراسانی زیر چارقد خود کلاهی به نام ارقچی یا همان عرقچین به سر می کنند. قدیفه و کیش که نوعی پوشش شبه چادر است نیز از مهم ترین سرپوش های زنان خراسان جنوبی است.

لباس اصلی ایشان پیراهنی کتی کوتاه و یک جلیقه می پوشند. آنها به دور کمر نیز شالی پارچه ای می پیچند. دامن بلند چین دار نیز بخش مهمی از پوشش این زنان است یل که جلیقه ای بلندتر است و شلیته یا همان دامن چین دار نیز در میان این زنان رایج است.

آنها از نوعی پاپوش چرمی با پاشنه استخوانی استفاده می کنند. که طلبک استخوانی نام دارد. هر چند گاهی گیوه و کفش گرجی کفش ارسی و گالش نیز به پا می کنند. مردن نیز پالتویی بلند به تن می کنند.

شالی بر سر می نهند. رنگ لباس زنان شاد و به رنگ های سبز قرمز یا آبی است . لازم به ذکر است بافت نوعی جوراب خاص به اسم هفت رنگ نیز در بیرجند مرسوم است . در میان مناطق مختلف این استان روستای چنشت به دلیل استفاده از لباس های محلی خاص شهرت دارد . این روستا از توابع بخش سر بیشه است.

طناب کشی

طناب کشی یکی از ورزش های پرشور و نشاط محلی به شمار می رود که در روستاها و شهرهای تمامی مناطق ایران از گذشته تاکنون بین گروه های سنی مختلف و بدون محدودیت جنسیتی اجرا می شود.

سرچشمه ی این ورزش از جشن ها و مراسم باستانی نشات گرفته و در نقاط زیادی از جهان به شیوه و سبک های مختلف انجام می شده است. امروزه طناب کشی به صورت مسابقات گروهی برگزار می شود.

دو دسته از شرکت کنندگان هر گروه یک سر طنابی را در دست گرفته و با اعلام داور طبق قواعد و قوانین تعریف شده، شروع به کشیدن طناب به سمت خود می کنند. گروهی که موفق به کشیدن گروه مقابل به طرف و رد کردن آنان از خط وسط زمین شود برنده ی مسابقه می شود.

در جشنواره ها و همایش های تفریحی این رشته ی ورزشی بدون توجه به قوانین و ضوابط مسابقات انجام می شود.مسابقات طناب کشی در داخل سالن روی پیست خارج از سالن روی چمن و ساحل دریا روی ماسه در محوطه ای تخت و هموار حداقل به طول 30 متر و عرض 3 متر در گروه های نه نفره ( هشت نفر به عنوان عضو اصلی و یک نفر به عنوان ذخیره)

در اوزان مجموع وزن بازیکنان یک گروه 480،520، 560،600،640،680،720، کیلوگرم اجرا میشود.طناب این ورزش از جنس کنف به طول حداقل 33 متر و قطری ( محیط) معادل 10 تا 12 سانتیمتر در نظر گرفته می شود که دو سر آن باید بسته باشد.

هیچ حلقه یا گره ای نباید در طول طناب وجود داشته باشد و هیچ نقطه ای از طناب نباید به بدون افراد گروه قفل یابسته شده باشد.به منظور بالا بردن سطح قضاوت داوران پنج نوار یا علامت رنگی شامل یک نوار قرمز در مرکز طناب دو نوار زرد به فاصله چهار متری از مرکز دو نوار مشکی به فاصله ی پنج متری از مرکز به طناب وصل می شوند تا داور بتواند جابه جای طناب را به راحتی ملاحظه نماید.

هنگام در دست گرفتن طناب افراد دو گروه نباید طناب را جلوتر از نقطه ای که با رنگ یا نوار مشخص شده است بگیرند و در آغاز هر کشش اولین فرد می تواند تا جایی که امکان دارد نزدیک علامت رنگی قرار بگیرد.

هر گروه باید طناب را با دستان بدون پوشش ( دستکش) بگیرند و می توانند. با کفش یا بدون کفش کشش را انجام دهند. این ورزش در سه کشش با دو دقیقه وقت استراحت بین هر کشش در دور مقدماتی و سه دقیقه در دور نهایی صورت می گیرد.

هر یک از دو گروه زمانی برنده ی یک کشش می شوند که طناب را در مسافت مورد نظر که با علامت روی زمین مشخص شده حرکت دهند و آن قدر طناب را بکشند که علامت مرکزی روی طناب از خط روی زمین بگذرد.

در صورت پاره شده طناب مسابقه مجددا بر گزار می شود.تعویض در هر گروه تنها زمانی صورت می گیرد که گروه اولین کشش از اولین مسابقه را به پایان رسانیده باشند. در مواردی که داور تشخیص دهد که کشیدن طناب بی نتیجه است.

پس از پنج دقیقه به هر گروه یک امتیاز داده می شود و اگر تبانی در کار باشد هر دو گروه از دور مسابقه حذف می شوند.طناب باید از بین و بازوی افراد عبور کرده و هر نوع مانعی که باعث آزاد حرکت نکردن طناب شود.و تماس هر قسمت از بدن با زمین به جز پاها خطا محسوب می شود.

تمامی افراد گروه باید در تمام وقت مسابقه در حالت کشیدن طناب قرار داشته باشند هر گروه در هر کشش می تواند حداکثر دو خطا چه به صورت فردی و یا گروهی انجام دهند و چنانچه یک بر صفر بازنده می شود.

هر گروه که در یک کشش برنده شود یک امتیاز گرفته و در صورتی که هریک از دو گروه در دو کشش متوالی از سه کشش بر حریف چیره شوند و دو بر صفر بر حریفش غلبه کند.سه امتیاز به دست می آورند و گروه بازنده هیچ امتیازی به دست نخواهد آورد. گروهی که در سه بار کشش با حساب دو بر یک بر حریفش غلبه کند دو امتیاز کسب می کند. و بدین ترتیب با مجموع امتیازات برنده ی مسابقه اعلام می گردد.

سایت موزه ی دره شهر

در 140 کیلومتری ایلام خرابه هایی از یک شهر تاریخی به چشم می خورد. ماداکتو که نام پیشین این منطقه است پایتخت تابستانی ایلامی ها بود که در حمله ی آشور بانیپال ویران و مردم آن قتل و عام شدند.

در خرابه های حاضر دره شهر که باز مانده یک شهر از زمان ساسانیان است آثار چهارراه ها کوچه ها، برج های نگهبانی، سیستم آبکشی و دفع فاضلاب و شهرسازی آن دوره باقی مانده است.

همچنین گچبری های منحصر به فردی در این شهر باستانی به دست آمده است که در نوع خود بی نظیر است. سکه های یافت شده در خرابه های دره شهر نشان از دوران حکومت خسرو سوم دارد.

این شهر در زلزله سال 334 قمری کاملا ویران شد. در دوران سلجوقی تا اوایل صفوی در این ناحیه بازماندگان و آتابکان لر کوچک و خاندان آل خورشید حکومت داشتند و از آن به بعد به صورت والی گری اداره می شد.

قرار گیری دره شهر در کنار کبیر کوه و خرابه های شهر باستانی ماداکتو ساسانی و رود خروشان سیمره باعث شده تا این شهر از اهمیت بسیاری در میان تاریخ دانان و باستان شناسان امروزی برخوردار باشد به طوری که به آن لقب اولین شهر تاریخی دوره ی ساسانی داده اند.

نخستین موزه ی باستان شناسی ستان ایلام که به عنوان تنها موزه تخصصی باستان شناسی غرب کشور نیز شناخته می شود در سال 1384 در این شهر تاریخی آغازبه کار کرد.

شهرستان دره شهر دارای 545 اثر تاریخی و طبیعی است که 140 اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. دره شهر قطب بناهای تاریخی ایلام است که موجب جذب گردشگران خارجی بسیاریشده و این شهر تاریخی به عنوان مهم ترین اثر تاریخی استان ایلام شناخته شده است .

در سال های گذشته آثار متنوع تاریخی از شهرستان دره شهر به خصوص شهر تاریخی سیمره به دست آمده که در حال حاضر در سایت موزه ی دره شهر نگهداری میشود. بیش از 300 شی تاریخی و فرهنگی متعلق به ادوار مختلف در این موزه نگهداری می شود که شامل گچ بری ها ، زیورآلات، سکه ها، ظروف سفالی مربوط به دوران تاریخی مختلف از جمله هخامنشی و ساسانی است.

در حال حاضر 100 تارخی که مراحل ثبت آنها در مخزن امن اشیای استان انجام شده در موزه دره شهر نگهداری می شود. آثار شامل سفال ، خنجر و زیورآلاتی است که در محدوده ی شهر تاریخی دره شهر کشف شده اند و امروزه در معرض دید عموم قرار گرفته است. شهر تاریخی ماداکتو از اولین آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران در سال 1310 خورشیدی است.

قلعه والی

قلعه والی یکی از بناهای مهم تاریخی مربوط به دوره قاجاریه در شهر ایلام است که در سال 1326 هجری قمری به دستور غلام رضا خان والی بر روی تپه ای به نام چغامیرگ احداث گردید.این بنا در واقع محل اسکان والی در فصل تابستان به شمار می رفته است.

قلعه نمای جنوبی و شکلی تقریبا ذوزنقه ای با قسمت های مختلفی نظیر حرم سرا شاهنشین اتاق آینه و زندان در زیر زمین دارد . این قلعه سه در ورودی در قسمت شرق غرب و جنوب دارد. در اصلی در قسمت جنوبی و دیگر درها خصوصی بوده اند. مصالح به کار رفته در معماری بنا از سنگ گچ کاشی و چوب است .

این بنا در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق تا حدودی تخریب شد و در سال 1367 شمسی در اختیار مدیریت میراث فرهنگی استان ایلام قرار گرفت. در سال 1385 این مکان به موزه مردم شناسی ایلام تغییر کاربردی داده است.

تنگه رازیانه (ایلام)

تنگه رازیانه یکی از پدیده های زمین شناسی دیدنیدر غرب ایران به شمار می رود . این تنگه در دره ای وسیع و سرسبز واقع شده که رودی نیز در آن جاری است تنگه رازیانه بر سر راه ایلام به بدره قرار دارد.

با طی مسیری حدودا 50 کیلومتری می توان به تنگه دست یافت. تنگه رازیانه مساحتی حدود 30 هکتار را در بر دارد و طول مسیر مارپیچ آن به 3 کیلومتر و عرض حداکثر 5 متر می رسد.

این تنگه در دامنه ارتفاعات کبیره قرار دارد. علاوه بر چشم اندازهای طبیعی و منحصر به فرد تنگه رازیانه دارای یک راه باستانی هم هست که از کوهپایه ها عبور کرده و سپس با گذر از تنگه رازیانه به روستای گنجه . سپس به وستای پاکل گراب و منطقه چنار باشی می رسد.

به سبب وجود همین راه تاریخی آثار باستانی پرشماری از این منطقه به دست آمده است.دلیل شکل گیری این تنگه در ابتدا به علت وقوع زمین لرزه و شکستگی لایه های ضخیم آهک بوده که سبب به وجود آمدن این شکاف عمیق در دل زمین شده است.

اما این تنها برای ایجاد چنین پدیده ای کافی نبود. بلکه عوامل دیگری از جمله فرسایش، اختلاف ارتفاع و به واسطه آن وجود شیب های تند و در نهایت وضعیت پستی و بلندی زمین همه با هم موجب شکل گیری چنین تنگه ای برروی سطح زمین شده است.

جنس دیواره های تنگه رازیانه آهک با ترکیبات کربنات کلسیم است. در شکاف تنگه که عرض آن در بعضی قسمت ها به یک متر هم می رسد. اب باریکه ای جرین دارد که در مقابل سرچشمه های سراب گرو جریان می یابد و با این که در فصل تابستان بسیار کم است .

اما در زمستان و بهار پر آب و جاری است.تنگه رازیانه به واسطه اقلیم منحصر به فرد و آب و هوای مناسب زیستگاه گیاهان و جانوران بسیاری به شمار می آید.از جمله این موجودات می توان از گونه های مختلف پرندگان و خزندگان نام برد.

همین موضوع وجود پتانسیل های گوناگون طبیعت گردی از جمله پرنده نگری را آشکار می سازد . علاوه بر این ها تنگه رازیانه از نظر پژوهش های علمی نیز خطه پرارزشی به حساب می آید و همواره مورد توجه پژوهشگران علوم زمین شناسی و همچنین آب های زیر زمینی بوده است.

لنج سازی بندر کنگ

لنج ایرانی، صنایع دستی غول پیکری که با ثبت در فهرست میراث معنوی جهانی و اهمیت مبادلات کالاهایی دریایی و صید ماهی جان دوباره ای گرفته است صنعتی که روزی مردمان بسیاری را در جنوب کشور الخصوص بندر کنگ را تامین می کند.

لنج سازی از مهمترین صنایع دستی مردم ساحل نشین است. در نوار ساحلی خلیج فارس بنادر زیادی در استان بوشهر و هرمزگان لتج می سازند که بندر کنگ یکی از ان هاست. لنج سازی در بندر کنگ را به دوره تادر شاه افشار با قدمت 1200 ساله نسبت می دهند.

آن هنگام که نادر نخستین مرکز کشتی سازی را در نوار ساحلی خلیج فارس راه اندازی کرد و این سنت تا امروز در این شهر ساحلی ادامه دارد.این صنعت در سال هی اخیر به واسطه افزایش مبادلات دریایی و صید ماهی از رونق زیادی برخوردار شده است.

نیروی شاغل این صنعت منحصر به همان گلافن یا سازندگان لنج و قایق هستند.مصالح اولیه مورد نیاز چوب های جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تخته های مرغوب هندی به نام سای برای بدنه آن است.

لنج سازی بندر کنگ در سال 2011 به نام ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسید. در این میان رقبای زیادی برای این صنعت وجود دارد که پاکستان و کویت مهمترین آن ها هستند. لنج سازی پاکستان تا آن جایی در صنعت لنج سازی ایران نفوذ کرده که برخی لنج ها را پاکستانی می نامند.

مردم بندر کنگ برای قایق و لنج ها و کشتی های دست ساز خود اسامی مختلفی بر گزیده اند و شاید این اسامی از صدها سال پیش وجود داشته مشهورترین جهازها، لنج ها و قایق های کنگ عبارتند از:1-سماچ 2-حوری 3-سمعه 4- بتیل 5- شوعی 6- کتر7- ماشوه 8-تشاله 9- بغله 10- منجی 11- بگاره 12-کچی 13- سمبوک 14 جالبوک 15 بوم مسافرات دریانوردان بندر کمگ با لنج ها و کشتی های دست ساز خود به کشورهای خود به کشورهای حوزه خلیج فارس وسرزمین دور و نزدیک مانند پاکستان ، هندوستان ، افریقا و دریای سرخ بوده و هست.

بافت تاریخی بوشهر

بافت تاریخی بوشهر در شمالی ترین نقطه شبه جزیره مثلث شکل بوشهر قرار گرفته است یعنی در ارس مثلثی که دارای تورفتگی در خلیج فارس است و از چهار محله دهدشتی ، شنبدی، کوتی، و بهبهانی، تشکیل و به چهار محل بنا به قومیت های ساکن در آن محله معروف است. بافت تاریخی بوشهر که شامل 1000 خانه میشود مانند دیگر شهرهای تاریخی دارای دروازه برج و بارو، بازار،آب انبار حمام مسجد جامع ، ارگ حکومتی، میدانگاه و غیره است که همگی از عناصر کالبدی تشکیل دهنده یک شهر ایرانی اسلامی هستند.اوج شکوفایی این بافت مربوط به دوره قاجاریه است که در آن زمان بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران بوده است. بافت تاریخی بوشهر به دوره حکومت نادرشاه افشار بر می گردد.در دوره زندیه به دلیل نزدیکی به پایتخت ایران در شیراز اهمیت این بندر دو چندان شد. به طور کلی تا حدود سال 1335 بندر بوشهر منحصر به محدوده بافت قدیم و مهمترین و بیشترین کار کردهای شهری در جهت تضمین حیات ساکنین در آنجا متمرکز بوده ولی در پی تقلید تغییر و تحولات شهرسازی بافت ارگانیک شهر دچار ضربه های شدید کالبدی اقتصادی و عملکردی گردید. عمارت ها و ساختمان های مسکونی بافت تاریخی بوشهر ویژگی های منحصر به فردی دارند. که بعضی نمونه های آن را در هیچ یک از بافت های تاریخی کشورمان نمی توانیم ببینیم. این شیوه به معماری بیت میلانی مشهور است.

مهمترین وجه تمایز بافت تاریخی بوشهر نماهای داخلی و بدنه های خارجی بنا با نمای پرکاری هستند که در خانه های نواحی مرکزی ایران این نماها محدود به چهار جبهه رو به حیاط است. سنگ چوب و گچ عمده مصالحی است که در ساخت از آنها استفاده شده است. گچ بری، آهک بری، آینه کاری، ارسی و لمبه کوبی از جمله تزییناتی است که در بناهای بافت بوشهر دیده می شود.

عناصر تشکیل دهنده بناهای بافت تاریخی

1-ورودی 2-حیاط مرکزی 3- اتاق ها 4- تراس و شناشیل یا شناشیر که در سواحل جنوبی خلیج فارس به نام مشربیه شناخته می شود و اغلب در بدنه های خارجی و بعضا در جبهه های داخلی بنا دیده می شود. شناشیل با لکن کرکردار چوبی با فلزی است که در مقابل باز شوهای طبقات فوقانی قرار می گیرد و غیر از ایجاد دسترسی به فضاهای مختلف ساختمان در تلطیف هوای درون اتاق ها نیز موثر است و علاوه بر تنظیم شرایط محیطی متناسب با اقلیم عنصری تزیینی در بنا نیز هست.5- پشت بام و جان پناه 6- جرز و فرورفتگی بدنه ها 7- سایه بان و شبکه های چوبی 8- بازشو 9- بادگیرها 10- پله ها 11- نرده ها و معجرها.

سفر به افسانه های کهن جام جم و لیمو

اگر دوست دارید به سرزمین عجایب سفر کنید و به اعماق افسانه های کهن پا بگذارید، به جم بروید . مقصدی که شاید در مرحله نخست شما را به یاد جام جم جمشید بی اندازد. شاید از این جهت که با سفر به جم می توانید همچون آلیس سفر کنید.هر چند جام جم یا همان جام جهان نما را دارای نیروی اسرار آمیز می دانستند که صورت های نجومی و هفت اقلیم را نشان می داد اما جم نیز از این نیروی سحر آمیزبی بهره نیست و می توانید در عین سفر به جنوب کشور از آب و هوایی معتدل و فضایی کوهستانی بهره جویید. در میان رودها، تنگه ها و دره ها قرار گیرید و کمی آن طرف تر به نظاره نیلگون خلیج فارس بنشینید. درختان خرماهای شیرین را در کنار درختان لیموهای ترش مزه بیابید و در میان آنها به کشت و گذار بپردازید.

چطور به شهرستان جم برسید؟

اگر تهران را به عنوان پایتخت مبدا قرار دهید.می توانید مستقیم به سمت جم بروید یا به بوشهر بروید و بعد از آنجا به سمت جم حرکت کنید . اگر بخواهید مستقیم به جم بروید. می توانید از مسیری که به سمت اصفهان و شیراز می رود از این شهرها عبور کنید و با رسیدن به شیراز در اتوبان شیراز- بندرعباس به سمت پل فسابروید و مسیر را در اتوبن جهرم- شیراز در پیش بگیرید. در مسیر محمد آباد فتح آباد ، کوار، زنجیران، عبور می کنید. و با قرار گرفتن در جاده کاوار_ زنجیران عبور می کنید. و با قرار گرفتن در جاده کاوار – فیروز آباد از آتشکده و گیلک می گذرید. سپس در مسیر فیروز آباد جم برانید. در این مسیر از احمد آباد و سمنگانه عبورمی کنید و با رسیدن به بزرگراه جم- سیراف بعد از گذشتن از باغ گلشن وارد جاده ای شوید. که تابلو جم را نشان می دهد. بعد از چند کیلومتر به جم می رسید.اگر تصمیم گرفتید که از بوشهر به جم بروید. سه مسیر پیش روی شما قرار دارد. نخست می توانید مسیر ساحلی را انتخاب کنید که البته کمی طولانی تر است اما از کنار نیلگون خلیج فارس می گذرد. در این مسیر به سمت دلوار بروید و در اتوبان سیراف برانید. در طول این مسیر از بندرهای عامری رستمی بوالخیر می گذرید و کلات، هدکان و کبگان را خواهید دید.

سپس در مسیر جاده سیراف ادامه دهید و بعد از عبور از سرسبز های کردوان سفلی به شهنیا می رسید. جاده خورموج – کنگان را در پیش بگیرید و بعد از عبور از آبدان و دوراهک به سمت بندر سیراف بروید. از سیراف نیز به سمت بزرگراه جم- سیراف مسیر را ادامه دهید تا به جم برسید.مسیر دوم : از سمت چغادک می گذرد. بعد در مسیر اهرم-خورموج برانید و بعد از گذاشتن از خورموج و محمدآباد وارد اتوبان خورموج – کنگان شوید. مسیر را تا سیراف ادامه دهید. و سپس به سمت جم بروید. مسیر سوم از سمت شمال استان به سمت جم می رود و نسبتا مسیر طولانی تری است. در این مسیر از اهرم کلمه و بوشکان می گذرید. وارد جاده امامزاده شهید می شوید و از دهرم می گذرید و وارد جاده فرشبند جم می شوید و به سمت جم برانید.اگر دوست داشتید با اتوبوس سفر کنید. از ترمینال جنوب تهران ( خزانه) به مقصد جم ( عسلویه) بلیط بگیرید. از آنجا که اتوبوس های تهران- جم محدود هستند. می توانید مقصد را ترمینال بوشهر انتخاب کنید و از بوشهر راهی جم شوید هر روز در ساعات مختلف از پایانه جنوب تهران به مقصد پایانه بوشهر اتوبوس حرکت می کند.با توجه به مسافت طولانی تهران تا بوشهر شاید بهترین گزینه سفر هوایی باشد.هر چند جم فرودگاه دارد اما پرواز عادی به آن انجام نمی شود. بنابراین باید فرودگاه بوشهر را به عنوان مقصد در نظر بگیرند و از آنجا راهی جم شوید.

سفربه کوهستان های بوشهر

هرچند جم یکی از شهرستان های استان بوشهر است اما خارج از محدوده ساحل قرار دارد. شهرستان کوهستانی با آب و هوای معتدل است و اقلیم آن شباهت زیادی به جنوب استان فارس دارد. ارتفاع برخی از مناطق نسبت به دریا حدود 1000 متر است و می تواند گفت یکی از مرتفع ترین نقاط استان بوشهر به حساب می آید که ساحل ندارد اما فاصله آن با سواحل عسلویه و کنگان بسیار نزدیک است از این رو با سفر به جم می توان چند فصل را توام با هم تجربه کرد.جم راه ارتباطی استان فارس است و افرادی که از فیروز آباد می آیند از جم رد می شوند.به استان بوشهر و بندر سیراف می رسند. بندر سیراف نیز یکی از پایگاه های قدیمی و تاریخی ایران در ساحل خلیج فارس است که قدمت آن به اواخر دوره ساسانیان می رسد. فاصله بندر سیراف تا جم حدود35 کیلومتر است بنابراین وقتی به جم رفتید دیدن آثار تاریخی سیراف را فراموش نکنید.

از پردیس تا قلعه

به جرات می توان گفت یکی از معروف ترین جاذبه های دیدنی جم کوه پدری یا پردیس است . کوهی که داستان ها و افسانه های زیادی درباره آن وجود دارد و آن را منتسب به پادشاهی جمشید می دانند. در کتاب از مروارید تا نفت نوشتهرضا طاهری در مورد وجه تسمیه نام پدری اینگونه آمده است که این کلمه از دو کلمه پد و ری تشکیل شده که با هم به معنی محافظ شهر سلطنتی است . درباره کوه پدری شایعات و داستان های فراوان نقل شده است این داستان ها از موضوعات کهن مانند آغاز تمدن بشری و پیدایش زمین و جام جهان نمای جمشید گرفته تا موضوعات روز دنیای مدرن مانندمغناطیسی بودن و حتا ضد HIV بودن را در برمی گیرد.در نزدیکی کوه پدری غاری وجود دارد که برخی آن را اولین خانه دنیا می نامند. جم مملو از چشمه های آب شیرین است و شاید سرسبزی منطقه و کوه پدری نیز به واسطه همین چشمه ها باشد.در عین حال عسل طبیعی منطقه بسیار معروف است و برای آن نیز افسانه های زیادی ساخته اند.در سفر جم دیدن قلعه سی سواران را فراموش نکنید . هر چند اکنون جز دیواری مخروبه از این قلعه چیز دیگری باقی نمانده اما دیدن سنگفروش و تاریخی که گذشته را فریاد می زند خالی از لطف نخواهد بود. در عین حال این منطقه دارای تعداد زیادی سد و آسیاب آبی است که از سنگ و ساروج ساخته شده اند و گواهی بر تمودن کهن منطقه هستند.حمام محمد علی خان پریشان جمی قلعه حرمیک، آثار تاریخی انارستان مانندآسیاب تاریخی حرمی اناری و تراشه های سنگی سورگو از دیگر جاذبه های جم هستند که می توانید برای بازدید آنها برنامه ریزی داشته باشید.

مهارت های سنتی قالیبافی در کاشان

شهر کاشان در دوران شاه عباس کبیر مرکز بافت قالی های درباری بود و به دستور شاه کارگاه های قالی بافی در این شهر برپا شد. قالی های ابریشمی نقره باف و زرباف که به نام قالی شاه عباس معروف است به این محل نسبت داده می شود . از لحاظ تاریخی قالی کاشان به دو دوره ی تاریخی تقسیم میشود : یک دوره ی طلایی و یک دوره که پس از تعطیلی حدود دو قرن کارگاه های قالی بافی این شهر آغاز به کار کردند.قدیمی ترین قالی کاشان را متعلق به قرن یازدهم هجری میدانند. این قرن را همچنین عصر طلایی صنایع کاشان نامیده اند. از ویژگی های فرش کاشان بافت بسیار ریز و ظریف است و همین ویژگی باعث می شود. نقش های به کار رفته حالت برجسته داشته باشند.زمینه ی اکثر قالی ها لاکی با حاشیه هایی به رنگ سرمه ای است. با وجود اینکه امروزه قالی کاشان در اندازه و ابعاد مختلفی بافته می شود. شهرت آن به علت بافت قالی در ابعاد سجاده ای است. طرح هایی که درقالی کاشان استفاده می شود از طرحهای قالی های اصفهان اقتباس شده است که از معروف ترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ترنج، محراب، گلدانی، و درختی ، شکارگاه بته جقهای، سجادهای و فرش پنج پر. گره قالی کاشان فارسی باف، و پشم مورد استفاده در این قالی پشم مرینوس است. حدود120 سال قبل در زمان حکومت قاجار مردی به نام ملاحسن در شهر کاشان ونرد کننده ی پشم مرینوس بود که پس از مواجه شدن با رکود صنعت پشم های باقیمانده را به کمک همسرش به قالی تبدیل کرد و از زمان استفاده از پشم مرینوس در بافته های این منطقه مرسوم است به دلیل مرغوبیت این پشم قالی های دستبافت کاشان ذسطحی بسیار نرم و مخملی دارند.رنگرزی نخها یکی از صنایع دستی مرتبط با قالی کاشان که به صورت گیاهی انجام میشود. پوست گردو پوست انار و برگ انگور از جمله گیاهانی است که برای رنگرزی پشم ها استفاده می شوند. عباس کاشانی در وصف رنگ های قالی کاشان چنین سروده اسا: قالی کاشان بهشت رنگهاست رنگهایش نغمه آهنگ هاست. قالی کاشان در سال 2010 میلادی به فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر یونسکو افزوده شده است.

رقص گیلانی ( قاسم آبادی)

در نقاط مختلف استان گیلان آوازها و ریتم و آهنگ های محلی مختلفی وجود دارد که هریک به شیوه و سبک های خاص خود اجرا می شوند. رقص قاسم آبادی یکی از رقص های سنتی ایران است که در روستای قاسم آباد استان گیلان ریشه دارد. این رقص از شرق گیلان به دیگر قسمت های استان و برخی از نقاط استان های همجوار را یافته و از گذشته تاکنون توسط زنان و همچنین مردان اجرا شده و همچنان در بین مردم این مناطق باقی مانده است. آنچه امروزه به عنوان رقص قاسم آبادی شناخته می شود. رقصی مخصوص به زنان گیلگ است که پوشش محلی بسیار زیبای روستای قاسم آباد با تنوع رنگی الهام گرفته از رنگ های طبیعت زیبای استان و دعای مردم در فصل کشت و برداشت محصول اغلب با تلفیقی از اوازها و موسیقی شاد محلی گیلکی و قاسم آبادی اجرا می شود. زنان با پوشیدن لباس محلی روستای قاسم آباد که شامل تنبان پرچین در رنگ های متفاوت پیراهنکه تقریبا تا روی تنبان می آید. جلیقه روسری بلند ( شامل دو قسمت پیشانی بند و روسری توری دستبافت) می شود و با حرکات و چرخش های دامن خود زیبایی این رقص را دو چندان می کنند. استفاده از رنگ ها در لباس آنان برای افراد مجرد و متاهل متفاوت است. این رنگ ها در هنگام رقص نمودی از گنبد دوار را به نمایش می گذارند. رقص قاسم آبادی ارتباط تنگاتنگی با محیط و نوع فعالیتهای معیشتی زنان گیلان دارد به طوری که ملاک زیبا شناختی آن در بین مردم در راستای نوع زندگی و کشاورزی با مضامینی نظیر سادگی سخت کوشی حاصل از تطبیق با محیط و اهمیت وقار زن است. این رقص در واقع یکی از انواع حرکاتی است که مردم بومی گیلان هنگام آغاز فصل کشت به جهت ستایش و شکر پروردگار خود در جشن خرمن و عروسی های محلی در اکثر روستاهای منطقه اجرا می کنند. رقص در سه مرحله به عنوان نمادی از کاشت داشت و برداشت محصولات مناطق شمالی ایران اجرا می شود. رقصندگان ابتدا با انجام دعا و نیایش به درگاه پروردگار به جهت تشکر از امکان کشت و زرع به آنان رقص را شروع می کنند.

پس از نیایش بخش مربوط به کاشت با حرکات تند و چرخش هایی در دایره و حلقه ای بزرگ انجام می شود.مرحله ی دوم که مرحله ی داشت است با چرخش های کندتر در دایره ای کوچک تر ادامه می یابد. رقصندگان در مرحله ی برداشت که نمادی از جدا کردن دانه از ساقه و پوسته برنج است. در دایره های کوچک تر از مرحله ی دوم تقریبا ثابت در یک نقطه را ادامه می دهند. برخی از افراد نیز با به کارگیری استکان های کمر باریک در بین انگشتان دستان شان که در اصطلاح به آن دس سنج گفته می شود با مهارتی خاص آنان را به هم می زنند. تا صدای حاصل از برخورد آنان با موسیقی محلی شور و نشاط خاصی به رقص بدهد و بدین ترتیب تنظیم ریتم رقصنده توسط ضربات استکان ها یا اشیا فلزی دیگر صورت گیرد.ترانه های عامیانه و محلی گیلان به طور معمول به چند گروه قهرمانی حماسی توصیفی ، عاشقانه، کودکانه، و لالایی مذهبی و نوروزخوانی قابل تقسیم هستند که آهنگ ها و ترانه هایی که با رقص محلی همراه است نظیر قاسم آبادی، نوروز خوانی، پا بازی ( رقص مردانه) عروس بوری (انتظار) پهلوی خوانی رعنای، لیلی ماری، عروس گوله و غیره با این مضامین در ارتباط اند . امروزه از اغلب رقص های محلی گیلان بیشتر به عنوان سنت و آیین های محلی گیلان یاد می شود.رقص هایی بی نظیر رقص چراغ ، رقص کتره یا کفگیر، رقص ملاقه و غیره از جمله رقص هایی هستند هر کدام در زمان اجرا نیاز به تجربه ئ مهارتی خاص خود دارند.

کبدی (زو)

ورزش کبدی که با نام زو در تمام نقاط ایران معروف و مشهور است .ورزشی پرتحرک نیازمند قدرت و مهارت بالا کاملا ساده و بدون نیاز به وسایل بازی است و هم به کشتی شبیه است و هم به ورزش راگبی این ورزش محلی در اصل یک بازی ایرانی است در اکثر نقاط ایران انجام شده ویا اسامی مختلفی شناخته می شود. در استان های گیلان به نام شیرین دود در خراسان گلستان و مازندران به نام (زو) درسیستان و بلوچستان به نام کبدی و در خوزستان به نام اش تی تی این ورزش در زمین های خاکی ماسه ای و چمن به شکل های دایره ای مربع یا مستطیل انجام می شود. که با خطی از وسط به دو بخش تقسیم می شوند . کبدی با تاریخی چهار هزار ساله ورزش محبوب در اسیای جنوبی به شمار می رود که با گذشت زمان قوانین آن تغییر و به ورزشی بین المللی تبدیل شده است.در شکل محلی اجرای این ورزش افراد به دو گروه دسته بندی و به قید قرعه گروه مهاجم و گروه مدافع مشخص می شوند. با نظر سردسته ی گروه مهاجم یکی از بازیکنان تیم با گفتن مدوام و یک نفس کلمه ی کبدی و یا کشیدن کلمه ی زو بعد از عبور از خط وسط زمین به صورت آرام و پیوسته به زمین گروه مدافع حمله کرده و سعی می کند با لمس یک یا چند تن از افراد تیم مدافع به زمین خود برگردد و افراد لمس شده را از زمین خارج و به ازای هر بازیکن لمس شده یاران خارج شده ی تیم خود را به زمین بازگرداند. در حین حمله اگر تیم مدافع بازیکنان حریف را بگیرند و آن قدر نگه دارند که دیگر قادر به تکرارکلمه ی کبدی نباشد و نتواند خود را به خط وسط برساند مهاجم از بازی خارج شده و در نوبت بعد در تیم مقابل وارد زمین می گردد. گرفتن مهاجم یا فرار از دست حریف در این بازی نیازمند مهارت انعطاف پذیری چابکی استقامت حضور ذهن و شجاعت است. اگر بازیکن حمله کننده توسط گروه مقابل گرفته شود و مهاجم بتواند به میزان نفسی که دارد در زمین حریف بماند و خود را به وسط زمین برساند و خط وسط را لمس کند نفراتی را که مهاجم با دست و یا سایراعضا بدن لمس کرده باشد از بازی خارج می شوند . این روند برای تیم مقابل نیز تکرار میشود و داور زمین تمام این موارد را کنترل می کند .بازی تا زمانی که یکی از دو گروه تمام بازیکنان خود را از دست بدهد ادامه پیدا می کند و اگر بیشتر از دو گروه آماده ی بازی باشند گروه بازنده از زمین خارج و گروه بعدی با گروه برنده به رقابت می پردازد.

ورزش و مسابقه کبدی معمولا به سه شکل مختلف سانچوانی جامینی و آمار و در حال حاضر در رشته های استاندار سالنی سرکل دایره ای و ساحلی در بخش آقایان و بانوان هریک با قوامین و مقررات فدراسیون آماتور کبدی اجرا می شود. در کبدی دو گروه با حضور 12 بازیکن از هر گروه ( 7 نفر بازیکن اصلی در زمین و 5 نفربازیکن ذخیره) در بخش آقایان در دو نیمه ی 20 دقیقه ای و در بخش بانوان در دو نیمه ی 15 دقیقه ای و با 5 دقیقه استراحت بین دو نیمه انجام می شود. مهاجمان دو گروه طبق قوانین و مقررات تعریف شده و استاندارد این بازی با حمله و دفاع و جابه جایی و تکرار کلمه کبدی سعی در دریافت بالاترین امتیاز می نمایند. در صورت تساوی امتیازات در پایان وقت قانونی بازی با پنج حمله از سوی دو گروه و اگر باز هم نتیجه به تساوی بکشد. حملات یک به یک پیگیری می شود. تا سر آخر یکی از دو گروه برنده شود.

موزه باستان شناسی شهر کرد

موزه باستان شناسی شهر کرد که به حمام پرهیزگار مشهور است در سال 1326 هجری شمسی در زمینی متعلق به حاج حسین پرهیزگار ساخته شد. ساخت این موزه با سرمایه گذاری سلطان آزاده و حاج ابولقاسم آزاده چالشتری انجام شد که در سال 1334 آن را وقف عام کردند. زیربنای حمام 620 متر مربع و دارای دو حمام کوچک و بزرگ است. موزه ی باستان شناسی شهر کرد از لحاظ محتوا یک موزه تاریخی به شمار می رود. قدیمی ترین آثار تاریخی چهار محال بختیاری با بیش از نه هزار سال قدمت در موزه ی باستان شناسی شهر کرد نگهداری می شود. این اشیاء ابزارهای سنگی ریز و درشت با پیکره های گلی و ابزار استخوانی از دوره ی نوسنگی است. ابزار سنگی این موزه نمونهایی از نخستین تولیدات تکنیکی انسانهای دوره نوسنگی است که در ساخت آنها روش های ماهرانه ای استفاده شده است. در سال 1376 طرح تبدیل حمام پرهیزکار به موزه باستان شناسی شهر کرد آغاز و الحاقاتی به سبک و سیاق معماری سنتی به آن افزوده شد که به موجب آن زیر بنا به 1400 متر افزایش یافت. این عملیات سرانجام در بهار سال 1382 به پایان رسید. در اردیبهشت سال 1382 شمسی موزه باستان شناسی در یک طبقه به دست مهندس سید محمد بهشتی رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور برای بازدید عموم مردم به بهره برداری رسید. اشیاء موزه به لحاظ تقسیم بندی زمانی شامل اشیاء پیش از تاریخ دوران تاریخی و دوران اسلامی است که در سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه و شاهنشین حمام بزرگ در معرض نمایش قرار گرفته اند. آثار بخش پیش از تاریخ حاصل گمانه زنی ها و پژوهشهای علمی باستان شناسی در استان است.

ابزار آلات سنگی و استخوانی پیکرک های گلی و ظروف سفالی بخشی این آثار را تشکیل میدهد.آثار دوران تاریخی موزه باستان شناسی شهر کرد از نظر جنس شکل ، ابعاد، نقوش و تزئینات بسیار متنوع اند. ظروف سفالی به شکل قدح، کاسه، صراحی، تنگ، پیهسوز، پیاله و خمره های کوچک با تزئینات لعاب ساده نقاشی زیر لعابی نقش کنده زیر لعاب ، نقوش قالبی، تزئینات کتیبه ای و نقوش گیاهی ، هندسی و حیوانی متعلق به قرون 3-6 ه-ق و کاسه ی زرین فام متعلق به قرن ه- ق اشیای سفالین دوران اسلامی موزه را تشکیل می دهد. که در ظلع گرمخانه و میاندر حمام قرار دارند.

اتاق آیینه

این خانه با 140 سال قدمت یکی از زیباترین خانه های به یادگار مانده از معماری دوران قاجار در شهرکرد است. بخش مهم این خانه که تالار یا اتاق آیینه نامیده می شود در واقع شاهنشینی به شکل چایپایی است که در معماری مسکونی قاجاری بسیار دیده می شود.اتاق آیینه بخشی از عمارتی بزرگ متعلق به خانواده محمودیه است که دارای فضاهایی بزرگ میان سرا، اندرونی، حیاط خلوت، انبارها و اتاق هایی با تزیینات آینه است. در دوره پهلوی دوم بیشتر قسمت های این خانه تخریب و فقط فضای موسوم به تالار و اتاق های همجوار آن و بخشی از ایوان شمالی حیاط آن و حیاط غربی ( حیاط خلوت) باقی مانده است.اکنون انجمن خوشنویسان استان چهار محال و بختیاری در این مکان مستقر است.

چاپارخانه میبد

در شمال یزد فاصله شصت کیلومتری آن قرار دارد تا چشم کار می کند بیابان است میبد را می گوییم، مردانش خاک را به نظر کیمیا کردند و ظروفی ساختند و سفال هایی که از قدیم الایام تا به حال از شاخصه های مهم میبد محسوب می شود. میبد علاوه بر سفالینه های قدمت دارش از تاریخ چند هزار ساله نیز برخوردار است که شاهدش نارین قلعه است قلعه ای که قدمت آن به هزار سوم قبل از میلاد می رسد.این شهر در دوره اسلامی نیزشهری پررفت و آمدبوده و در کتاب های مورخانی چون حمد الله مستوفی و شرف الدین علی یزدی آمده است.اما اوج رونق این شهر به قرن هشتم برمی گردد که نشمین سران آل مظفر بود. هر چند بعد ها این مقر حکمرانی به یزد کرمان منتقل شد اما میبد هم چنان در همه دوره ها به حیات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی خود ادامه داده است این را می توان از آثار تاریخی به جا مانده در این متوجه شدو وجود کاروانسرا و یخچالی که قدمتش به دوره صفویه می رسد.چاپارخانه ای که یادگار قاجار است و بافت تاریخی که کم ار بافت تاریخی یزد نداردگواهی بر این مدعا است.چاپارخانه قاجاری میبد که توسط میرزا محمد علی یزدی شده از نادرترین چابارخانه های ایران است که هنوز سرحال و پابرجانفس می کشد. هر چند کارکرد خود که حکم اداره پست کنونی را دارد. از دست داده اما در سال های اخیر به همت انجمن یادگارهای فرهنگی میبد و با مساعدت میراث فرهنگی در طول ده سال مرمت شد.برنامه این بود که این بنا تبدیل به موزه پست شود که همین طرح اجرا گردیده است و اکنون به صورت امانی به اداره پست استان یزد تحویل داده شده است. در بافت تاریخی میبد در کنار کاروانسرای عباسی یخچال و برج کبوتر خانه چاپارخانه ای قرار دارد که در روزگاران گذشته یعنی زمان قاجار حمل محموله های پستی دولتی و فرامین درباری از پایتخت به شهرهای دیگر و بالعکس را بر عهده داشت. برای محافظت از این مکان که مرسولات دولتی و فرامین شاه و وزیر در آن برای ارسال به امانت گذاشته می شد.برج و بارویی ساختند که به صورت دژ قلعه و دیدبانی برای دفاع و حفاظت از ساکنین و محموله های پستی در آمد. معماری این ساختمان مانند بیشتر بناهای کویری تماما از خشت و گل ساخته شده و تنها در سر ورودی پشت بام و پای دیوار داخل حیاط آن آجر به کار رفته است.

این بنا دارای یک حیاط مرکزی است که همان محوطه روباز است و دورتادورش آخور و پشت اخور اصطبل برای نگهداری اسب ها قرار دارد. دو محوطه سرپوشیده نیز دارد.که شامل اتاق هایی برای استراحت چارپایان چاپارداران رئیس آن ها و نگهبانان است. ماکت اصلی این چاپارخانه را با همان سبک و سیاق قجری می توان در یکی از اتاق های این بنا که تبدیل به موزه شده است.ببینید. این موزه بر این ماکت در واقع تاریخچه پست و تلگراف در ایران از سال ها دور تا حالا را به نمایش گذاشته است.

از ماکت اسب هایی که نگهداری می کردند گرفته تا تمبرهای قدیمی اسناد و تصاویری که از گذشته به جا مانده تا دستگاه های قدیمی تلگراف و تلفن دیده می شود.در ایران قدیم برای ارسال نامه و کالا در سریع ترین زمان از اسب های تیزرو استفاده می کردند. این اسب ها مسافت طولانی را طی می کردند و در این چاپارخانه ها با اسب های تازه نفس تعویض می شدند. به همین دلیل بوده که چاپارخانه ها را در میانه راه می ساختند پیشینه این چاپارخانه ها به زمان هخامنشیان در ایران می رسد. و قرن ها ادامه داشته تا اداره پست جدید وارد حیات اجتماعی ایران شده است. از آن پس این چاپارخانه ها به یک اثر تاریخی تبدیل شدند که بازدید از آن ما را با تاریخ معماری و هنر گذشتگان مان آشنا می کند.

کبوتر خانه میبد

کبوتر خانه ها یا کفترخانه ها که بدان کبوتر خان هم اطلاق می شد. جهت جمع آوری کود کبوتران و دیگر پرندگان برای مصارف کشاورزی ساخته می شدند. کود کبوتر در گذشتهاستفاده بسیاری در صنعت دباغی ، چرم سازی و ساخت باروت داشته است.برج کبوتر خانه میبد از بناهای تاریخی دوره قاجار و به صورت استوانه است این برج دارای پوشش گنبدی گنگره ای شش ضلعی و تزئینات قطار بندی آجری و گچی است که مانع ورود مارها به داخل برج می شود. برای جلوگیری از ایجاد ارتعاش زمانی که کبوترها ناگهان به پرواز در می آیند، علاوه بر یک طبقه در میانه برج طاق هایی بین استوانه خارجی و داخلی ایجاد کرده اند تا طول برج کاهش یافته و ضمن استحکام سازه واز ارتعاشات نیز جلوگیری شود.در بام برج چهار ستون کوچک با ارتفاع یک و نیم متر و شبیه میل راهنما نیز وجود دارد.

سردر بازار قیصریه

با گشتی در میدان نقش جهان پس از دیدار از بناهایی چون عالی قاپو و دو مسجد بزرگ به ورودی بازار می رسیم سر دری که با نقش و نگار خود حکایت از زیبایی های درون بازار دارد. سردر بازار قیصریه که در ظلع شمالی میدان امام و درست در سمت مقابل مسجد امام قرار دارد. به دوره شاه عباس اول منسوب است و معمار آن استاد علی اکبر اصفهانی نام دارد این سردر زیبا در دوره صفوی کارکرد مهمی داشته و قسمت اصفهان جدید را به میدان کهنه که میراث دوره سلجوقی بود متصل می کرده است. در دوره های بعد و به خصوص در دوره حکومت قاجارها و در دوران حکومت ظل السلطان بر اصفهان تغییراتیدر این صورن گرفت و که از جمله آن ها می توان به اضافه شدن یک ردیف کاشی اشاره کرد. عمارت سر در عالی قاپو دارای تزئینات زیبایی است که بیننده را حین ورود بر آن می دارد تا سر خود را بالا بگیرد.و نقاشی ها را ببیند. سر دری که با صحنه های نقاشی شده ای از جنگ صفویه با ازبکان و پیکره های اروپایی تشکیل شده است. امانقش شاخص این سر در تصویر تیر اندازی با سر انسان و تنه ببر یا شیر و دم اژدها است که امروزه تبدیل به نماد یا سمبل شهر اصفهان شده است و بر گرفته از شمی کلی صورت فلکی ماه آذر است. اهمیت سردر قیصریه در توصیفات بیشتر سیاحان کاملا آشکار است. برای مثال شاردن سیاح نام دار عصر صفوی به دلیل نام گذاری قیصریه اشاره می کند و آن را شبیه به یکی از بناهای قیصریه یا کایسری در ترکیه امروزه می داند. در دو طرف سر در بازار قیصریه دو سکوی بزرگ به چشم می خورد که نقل است در دوران کهن کسبه صنف طلا و جواهر فروشان بساط جواهرات خود را بر روی آن ها پهن می کردند از دیگر جرئیات خیره کننده این سر در ساعت بزرکی است که در بخش بالایی نصب شده و غنیمتی از جنگ با پرتغالی بود.

عمارت نقاره خانه نیز بر بالای سر در قیصریه ساخته شده بود. نقاره زنی و نقاره کوبی از قدیم در ایران متداول بود که طلوع و غروب آفتاب را با نقاره اعلام می کردند.در سمت راست عمارت قیصریه محل ضرابخانه و در طرف دیگر کاروانسرای شاهی واقع شده بود. از سر در بازار قیصریه وارد مجلل ترین و بزرگترین بازارهای اصفهان می شویم این بازار که به بازار قیصریه و شاهی نیز معروف بوده در روزگار صفویه مرکز فروش پارچه های گرانبها بوده و نمایندگان شرکتهای خارجی در آن ها حجره هایی داشته اند. همچنین در جلو سر در حوض آب بسیار بزرگی وجود داشت که امروزه اثری از آن نیست.

زیارتگاه نارستانه ( یزد)

اگر از کسانی هستید که قصد رفتن به یزد را د ارید، این نکته را به خاطر بسپارید که گرچه یزد دیدنی های ناتمام بسیار زیادی دارد که شاید برای دیدن همه آنها مجبور باشید جند بار دیگر به این شهر سفر کنید . اما بازدید از جاذبه هایی که در خارج از محدوده جغرافیایی شهر قرار دارند را نباید فراموش نکنید. یزد از دیر باز به عنوان زرتشتیان ایران شناخته می شود و همین باعث شده بیش از هر شهر دیگری در ایران عناصر دین زرتشتی در یزد نمایان باشد از آتشکده ها گرفته تا دخمه ها و زیارتگاه های این آیین باستانی در گوشه یزد و سایر شهرهای اطرافش به وفور می توان یافت . چرا که چیزی نزدیک به 6 هزار نفر از 30 هزار زرتشتی ایران در این استان زندگی می کنند.یکی از این زیارتگاه ها که دارای ارزش بسیار زیادی برای پیروان آیین زرتشت می باشد. آتشگاه یا زیارتگاه نارستانه است. نارستانه را در گویش های زرتشتی پیرناسون یا نارسونه هم می نامند. اما در گویش عموم مردم یزد به همان عنوان نارستانه یا پیر نارستانه مشهور است. این زیارتگاه یکی از معابد مورد احترام زرتشتیان جهان است. به گونه ای که هر سال زرتشیان ایران و کشورهای مختلف جهان از دوم تا ششم تیرماه ( روز سپندار مزد تا روز آذر) در این مکان گرد هم می آیند و به اجرای آیین های مذهبی می پردازند.به علت مراجعه و اقامت چند روزه زرتشیان در این زیارتگاه به غیر از بنای اصلی چندین و چند اقامتگاه ساده با معماری مخصوص مناطق کویری و از مصالح رایج ساخته شده است. تا زایرین بتوانند در آنها ساکن شوند. لازم به ذکر است اقامت در این اقامتگاه ها صرفا منوط به هماهنگی با شورای زرتشتیان نارستانه و خاص زرتشتیان است. آتشگاه نارستانه در دل یک دره جای گرفته است که نشان دهنده هوشمندی سازندگان اولیه آن دارد.چرا که در خنکای سایه های دایمی سنگ ها خیلی راحت می توان تابستان های کویری یزد را از سر گذراند. در ابتدای مسیر دسترسی به بنای اصلی زیارتگاه که آتشی دایمی در آن افروخته است. بندی ساخته شده تا آب های حاصل از بارش را ذخیره و از آن برای آبیاری باغی زیبا که در مجاورت مجموعه قرار دارند استفاده کنند. البته طی سالیان اخیر به ناچار نسبت به حفره چاه و نصب پمپ جهت مصارف زیارتگاه اقدام کرده اند. روایت متعددی در خصوص خاستگاه زمانی این زیارتگاه وجود دارد. یکی از این روایت ها که رایج تر هم می باشد.این است که زمانی که در اواخر حکومت ساسانیان به ایران حمله شد کتایون ( همسر یزد گرد) با پسرش اردشیر به کوه های حاشیه یزد فرار کرد و پنهان شد.

در باور زرتشتیان زیارتگاه نارستانه همان مکانی است که کتایون را برای همیشه در خود جای داده است. بعد استقرار دوران طاهریان اردشیر که به همراه مادرش به نارستانه گریخته بود با چوپان یا شکارچی دیدار می کند و او را ترغیب می کند که این زیارتگاه را بنا نهد .از آن روی ساخت بنای اصلی رابه دوران طاهریان مربوط می دانند. البته بنای فعلی آتشکده نارستانه به زمان قاجاریه بر می گردد که طی سالیان اخیر هم چنین بار مورد بازسلزی و مرمت قرار گرفته است. شما می توانید حتی در صورت نبودن نگهبان با حفظ احترام از داخل آتشکده نیز بازدید کنید . آتشکده ای که دیوارهای یک طرف آن همان صخره های طبیعی است. در داخل آتشکده درخت مورد ی رشد کرده و شاخه های آن بدون اینکه قطع یا هرس شوند از پنجره ها بیرون رفته که منظره جالبی ایجاد کرده است.

بازدید از اماکن مذهبی ادیان دیگر به غیر از اینکه واجد ارزش های تاریخی است. از جنبه های مهم گردشگری مردم شناسانه است و شما را با جلوه های متفاوتی از فرهنگ و تمدن شهرها آشنا می سازد.زیارتگاه در 31 کیلومتری شهر یزد در ارتفاعات میا یزد و خرانق در پشت کوه دربید واقع شده است. گرچه برای رسیدن به نارستانه باید از میان تخلیه نخاله های ساختمانی شهر یزد عبور کنید. زیبایی انتظار شما را می کشد. از آنجایی که بخش اصلی مسیر دسترسی خاکی حتما با خودروی مناسب و ترجیحا راهنمای محلی ( یا استفاده از نقشه های آنلاین ) عازم منطقه شوید. یادتان نرود که این مکان برای پیروان آیین زرتشت مقدس است. پس احترام به آیین ها و ارزش های آنان را فراموش نکنید. وقتی به داخل آتشکده می رویدحتما کفش خود را بیرون از آنجا در بیاورید و پای برهنه یا با پوشیدن دمپایی هایی که در آنجا قرار دارد. وارد شوید. چادر زدن و اقامت در دره و اطراف زیارتگاه ممنوع است . پس به بازدیدی بسنده کنید و شب را در جای دیگری از این سرزمین زیبا به سر کنید.

کاروانسرای یام

طی دوره ی ایلخانی به جهت ایجاد ارتباط بین خانات محلی در سرتاسر امپراطوری با خان مرکزی سیستم پستی تاثیر گذاری تحت عنوان یام ابداع شد که شامل تعویض چاپارهای تازه نفس در ایستگاه هایی به فاصله ی مشخص از یکدیگر بود. وجود اسب های تازه نفس در این ایستگاه ها چنین امکانی را فراهم می آورد تا فرد حامی پیغام مسافت قریب به 300 کیلومتر را در یک طی کند سیستم یام در سه سطح مختلف آماده ی ارائه خدمات بود. در سطح دوم پیام ها توسط افرا پیاده منتقل می شد. در سطح اول انتقال پیام توسط افراد سواره بر اسب صورت می گرفت که بسته به میزبان مسافت طی شده در مکان هایی توقف و استراحت می کردند.در سطح ویژه انتقال پیام بدون توقف حامل پیام و با تعویض مستمر اسب ها صورت می گرفت . بدون شک تجارت جزء مهم ترین منابع درآمدی کشور در دوره ایلخانان بوده است . از این رو تامین امنیت و رفاه مسیرهای ارتباطی بسیار حائز اهمیت بوده است.به موازات توجه ایلخانان به راه های تجاری امکان مسافرت برای یک زن جوان حامل یک گونی طلا از رو دخانه ی دن تا خان بالیق بدون هیچ حمایتی امکان پذیر بود . کاروانسرای یام در 13 کیلومتری جاده مرند تبریز جزونمونه های نادر یام می باشد. که طی دوران صفوی مرمت و مورد بهره برداری مجدد قرار گرفته است.

کاروانسری زین الدین

یزد بر سریک چهار باستانی که شاهراه های فارس به خراسان و ری به کرمان را به کرمان را به هم میرسانده است قرار دارد. از یزدبه کرمان یک راه نیست . دو راه است یکی از این راهها راهی است که مارکوپلو پی گرفت و از بافق به کرمان رسیده دیگری راهی است که بر سر آن کاروانسراهای یزد قرار گرفته است. کاروانسراهای سریزد زین الدین کرمانشاهان و شمش کاروانهای بسیاری در تاریخ ایران پس از گذشتن از یزد به فهرج می سیدند. سپس روستای هرفته و کاروانسرای سریزد و آنگاه کاروانسرای زین الدین پیش چشمشان پدیدار میشد. میان این کاروانسرا کم وبیش 25 کیلومتر راه است. کاروانسرای زین الدین از معدود کاروانسرای گرد ایران است که به سبک معماری اصفهان و از دوران صفوی به یادگار مانده است. رباط زین الدین در سده دهم فرمانروای کرمان و به دست محمد سلطان یزدی معمار ساخته شد. این کاروانسرا در 60 کیلومتری یزد به کرمان ایستاده است و امروزه در 40 کیلومتری مهریز و پیرامون شهر انار است. رباط زین الدین در دهه پنجاه در شمار فهرست آثار ملی ایران جای گرفت. کاروانسرای زین الدین یک سازه آجری سراسر گرد است. در این رباط یک باروی هشت متری 6 برج نیمگرد و یک دروازه را چنان در خود جای داده است که همه با هم تراز هستند. دوازه کارونسرا رو به سوی جنوب دارد و بر فرازش سردری بزرگ نهاده شده است. دروازه به یک هشتی گشوده میشود. و سپس میانسرایی 12 پهلو است که حوضی در میانه آن جای دارد. در این میانسرا رواق های سکوداری نیز هست که در پایان هر کدام اتاق هایی همانندجای گرفته است . هشتی از دو سوی در شرق راهروهای بلندی دارد که به آخورها میرسد. شاه نشین در بخش شمالی است و یک سقف بلند با بادگیر و کاربندی و گچ اندود دارد. در شاهنشین اتاقهایی 8 پهلو هست .

پشت ایوان شاهنشین نیز دو اتاق هست که گنبد دارند.روی دیوارهای گرد کاروانسرا کنگره ها و جانپنا هها و تیر کشها با برجهای آجری آمیخته است . کاروانسرای زین الدین از یک چشمه سیراب میشده است که هنوز هم می جوشد.

فرهنگ پخت و تقسیم نان لواش کایرما جوپکا یوفکا

تاریخچه ی پخت نان به هزاره های خیلی قبل می­رسد. در ابتدا انسان دانه های کوبیده شده غلات مختلف را با آب مخلوط می کرد و خمیر حاصل را روی سنگ های داغ می پخت و با گذر زمان و پی بردن به فوت و فن های شیوه ی پخت نان نیز کامل تر شده است. تمدن ها و فرهنگ های مختلف نان های متفاوتی را تولید می کنند. نان لواش یکی از نان های قدیمی خاورمیانه است و امروزه در کشورهایی همچون ایران، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه هنوز مورد استفاده قرار می گیرد؛ و به دو شکل سنتی و صنعتی تهیه می شود.

نان لواش یک نان نازک و ترد است، به قطر سه میلیمتر و از خمیر فطیر یا خمیر کم درآمده پخته می شود. در ایران به این نان، نان تنوری یا نان تافتون هم می گویند؛ و در کشورهای ذکر شده به اسم های کایرما، جوپکا و یوفکا نیز شناخته می­شود.

برای ساخت این نان حداقل به سه نفر نیاز داریم که هر یک از افراد مسولیت بخشی از پخت نان را بر عهده دارند و اکثراً این کار بر عهده ی زنان بوده است. در مناطق روستایی این نان به همان شیوه ی خیلی قدیمی تهیه می شود و همسایگان در تهیه نان به یکدیگر یاری می رسانند. در شیوه ی سنتی نانِ لواش، تنور در دل زمین حفر شده است خمیر را بر روی سطح گردی از جنس فلز یا چوب که به وسیله ی پارچهای پوشانده شده پهن می کنند و سپس به دیواره های تنور از قبل روشن شده می چسبانند.

در بعضی مناطق ایران و آذربایجان برای متبرک کردن روز عروسی از این نان استفاده می کنند و نان را بر روی شانه ی عروس قرار می دهند . در کشورهای قزاقستان و قرقیزستان در مراسم تشیع جنازه این نان طبخ و خیرات می شود و با پخش کردن این نان در میان مردم آرزوی بخشایش برای فرد درگذشته می کنند.

نان لواش در سال 1396 شمسی به شکل فرهنگ مشترک کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ارمنستان، قرقیزستان، قزاقستان به عنوان میراث معنوی و ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است.

موسیقی ایرانی

موسیقی ایران، با نام های موسیقی سنتی ایرانی، موسیقی کلاسیک ایرانی و گاهی با عنوان موسیقی دستگاهی شناخته می شود. در حقیقت این هنر طی سال ها سینه به سینه و از استاد به شاگرد منتقل می شده و آنچه که امروزه تحت عنوان موسیقی سنتی ایران در دسترس ماست حاصل ممارست، فداکاری و تلاش مردان و زنان بزرگی است.

مناطقی مانند افغانستان، پاکستان، ترکیه، ارمنستان، جمهوری­ آذربایجان و یونان از جمله کشورهایی هستند که متاثر از موسیقی ایران بوده اند و در گذر زمان آنها نیز بر موسیقی ایرانی تاثیر گذاشته اند. ردیف های موسیقی اصیل به عنوان نخستین پرونده ی مستقل ایران در فهرست میراث معنوی جهانی در سال 2009 (مهر ماه 1388) ثبت شده است.

پیشینه ی این هنر در ایران به سال های قبل از میلاد می رسد. مهرنگاره ی کشف شده از تپه ی چغامیش دزفول، با قدمت 3400 سال، دسته ایی نوازنده را نشان می دهد که هر کدام مشغول نواختن سازی هستند چنگ، شیپور و تنبک سازهای نقش شده در این اثر است. کشف این سنگ نگاره و آثار مشابه دیگر در این خطه گواه فعال بودن خنیاگران (نوازندگان) بسیاری در ایران کهن است. از منظر تاریخی، موسیقی ایران را به دوران پیش از اسلام و پس از اسلام طبقه بندی کرده اند. موسیقی سنتی ایران از دستگاه ها، مقام ها، گوشه ها، آوازها و فرم های منحصر به فرد خود ساخته شده که امروزه شامل هفت دستگاه و شش آواز است. دستگاه شور، دستگاه سه گاه، دستگاه چهارگاه، دستگاه همایون، دستگاه ماهور، دستگاه نوا و دستگاه راست پنج گاه، “هفت” دستگاه ردیف موسیقی سنتی ایرانی هستند.

آوازها را همچنین می توان یک دستگاه کوچک و مختصر در نظر گرفت؛ آواز ابوعطا، آواز دشتی، آواز افشاری، آواز بیات ترک، آواز اصفهان، آواز بیات کرد و آواز شوشتری از معروف ترین آوازهای این مرز و بوم است. از مهم ترین سازهای ایرانی می توان به موارد زیر اشاره کرد: نی، سرنا، دف، طبل، کرنا، تار، سه تار، نی انبان، دودوک (بالابان)، دو تار، کمانچه، قیچک، قانون، شورانگیز، تمبک، عود، دایره، دهل، نقاره، قره نی، دیوان و زنگ. مناطق و اقوام مختلف ایران نیز هر کدام موسیقی مخصوص و ویژه ی خود را دارند؛ موسیقی کردی (از قدیمی ترین موسیقی های دنیا)، موسیقی بلوچی، موسیقی ترکی آذربایجان، موسیقی بختیاری، موسیقی خراسان، موسیقی قزوین، موسیقی جنوب ایران، موسیقی گیلکی، موسیقی مازندران، موسیقی لرستان، موسیقی تالش، موسیقی بندری، موسیقی ایلامی، موسیقی قشقایی و موسیقی محلی فارس از موسیقی های مطرح بومی محلی ایران است.

موسیقی خراسان

نوازندگان و خوانندگان شمال خراسان شامل سه گروه عاشق ها، بخشی ها و لوطی ها می شوند؛ که با نواختن سازهایی چون کمانچه، دوتار، دهل، سرنا، قوشمه و نی متناسب با هر رویداد تاریخی یا فرهنگی آهنگی می سازند. هر گاه آفت به جان گوسفندان می افتاد، آهنگ هایی چون “لاله زار” و اگر دشمن حمله می کرد، آهنگ های عاشقانه ایی مانند “الله مزاره” شکل می گرفت: “الله مزاره، مزاره وا چه روزگاره / الله مزاره، مزاره غریب روزگاره/ الله مزاره، مزاره عاشق گنه کاره”.

در این میان، بخشی ها دوتار نوازانی هستند که مجموعه ای از اخلاق، عرفان، شعر و ادبیات را سینه به سینه و نسل به نسل تا به امروز برای مردم روایت می کنند. اکثر بخشی ها در خراسان شمالی و به ویژه در شهرهای قوچان، بجنورد، شیروان و متمرکز هستند؛ به گفته ی برخی در هر روستای منطقه 4 تا 5 بخشی وجود دارد. موسیقی بخشی به علت حضور اقوام کرد و ترک و فارس در این خطه ی خراسان با موسیقی جنوب و شرق این استان متفاوت بوده و ویژگی های ترکی و کردی آن بارزتر است؛ موسیقی کردی (کرمانجی) اغلب شادتر و بزمی تر و موسیقی قوچان (ترکی) عرفانی تر است.

دوتارِ بخشی ها مفاهیم عمیقی در خود نهفته دارد و هر سیم تار نماد و داستانی را روایت می کند: داستان خلقت آدم و حوا، شب و روز، بهشت و جهنم. بخشی ها به مقام های موسیقی بسیاری تسلط دارند و برای هر مراسم مانند عروسی، بدرقه، استقبال، عید نوروز و غیره مقام خاصی می خوانند؛ مهم ترین مقام های رایج در شمال خراسان عبارتند از: نوایی، تجنیس (قیامت)، گرایلی، شاختایی و بلبل، که هر کدام از قسمت ها و شاخه های متعدد تشکیل شده است.

بخشی ها علاوه بر نواختن ساز در سرودن شعر و ساختِ سازهای مخصوص خود نیز تبحر دارند. در فرهنگ عامیانه مردم شخصی را بخشی می دانند که در نوازندگی، خوانندگی، داستان گویی و شعرخوانی ماهر باشد و از نظر آگاهی و عرفان به درجات بالایی رسیده باشد، در واقع آنها بخشی بودن را موهبت و مقامی از طرف خداوند می دانند. از سرشناس ترین بخشی ها می توان از خان محمد قیطاقی، احمد قلی احمدی، محمد حسین یگانه، حاج قربان سلیمانی، علیرضا سلیمانی، علی غلامرضایی آلمه جوقی و اولیا قلی یگانه نام برد. به تاریخ 1389 هجری موسیقی بخشی های شمال خراسان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

نقالی ، داستان سرایی نمایشی در ایران

نقالی یا پرده خوانی از آیین های کهن ایران زمین است که با گذر زمان دستخوش تحولاتی چند شده است. ریشه های این آیین را با تمرکز بر ریشه ی لغوی اش، که به معنای قصه خوانی است، باید در دوران اشکانی و گوسان هایی جستجو کنیم که به بازگو کردن قصه های حماسی شهره بودند. اگر چه سنت های مشابه دیگری نیز به صورت داستان سرایی توأم با موسیقی، عمدتاً با تکیه بر داستان های قومی، ملی و حماسی در دوران ساسانی وجود داشت، امروزه مراد ما از آن چیزی که نقالی می خوانیمش، آیینی است که عمدتاً در دوران اسلامی رواج چشمگیری یافته است و نمی توان آن را منفک از اعتقادات و تعلقات دینی و مذهبی اش بررسی کرد.

در دوران اسلامی نقالی علاوه بر خواندن داستان های حماسی شاهنامه، نقل حکایت های اخلاقی مولانا و حتی داستان های مشهور عاشقانه ایرانی چون لیلی و مجنون و خسرو و شیرین، عمدتاً به معنای بازگو کردن داستان ها و روایت های مذهبی، خاصه در رابطه با واقعه ی کربلا و ظهرعاشوراست. از این رو، می توان پیوند میان این آیین را با گونه های ادبی چون مقتل نویسی برجسته دید؛ چرا که این شیوه مسبب شکل گیری آیین هایی مشهور در رابطه با واقعه ی کربلا شد، که درمیان آنها می توان به روضه خوانی، که گونه ای نقالی مذهبی قلمداد می شود، اشاره کرد.

روضه خوانی ریشه در مقتل مشهور حسین واعظ کاشفی به نام روضه الشهدا دارد که در 908هـ.ق. مقارن با آغاز عصر صفوی در ایران، سروده شد و زیربنای تمامی روضه خوانی های شیعی و به تبع آن تعزیه و شبیه خوانی، در سراسر کشور است.

آیین باشکوه نقالی در ایران علاوه بر وجه ی موسیقایی، فن بیان و مهارت کلامی بالای «نقال»، حافظه ی قوی و تسلط وی بر داستان های کهن حماسی، اخلاقی و مذهبی، همواره با یک عنصر تصویری نیز همراه بوده و به موازات این شیوه ی بیانی گونه های مختلف نقاشیِ نقالی نیز در اقصی نقاط ایران ظهور یافته است. به عقیده ی مورخین، ریشه ی این نوع نقاشی ها به دوران آغاز اسلام و وجود پرده های مذهبی برمی گردد.

آل بویه، که از شیعیان معتقد ایرانی بودند، اولین گام را برای ایجاد پرده های نقاشی مذهبی مخصوصاً مضامین عاشورایی برداشتند و به ترویج آن پرداختند. پس از آن، در عصر صفویه هنگام حمله ی شاه اسماعیل به هرات برای سرکوبی ازبکان، از پرده های عاشورایی برای تهییج سپاهیان شیعه ی ایرانی استفاده کردند.

سفرنامه های این دوران نیز از وجود فردی با عنوان قضیه خوان در دربار شاه صفی خبر می دهند که به نقلِ کردار شاهان کهن و معاصر ایران زمین، توأم با حرکات نمایشی و مهیج، می پرداخت.

در میان انوع مختلف نقاشی های عامیانه ی مذهبی و روایی، نقاشی قهوه خانه ای قاجار پیوند تنگاتنگی با آیین نقالی دارد؛ برخی برآنند که تحول آیین روضه خوانی از شکل سیار صفوی به شکل ثابت قاجار در حسینیه ها و تکیه ها، ریشه ی شکل گیری این نوع نقاشی های قابل حمل است که شمایل یا پرده نام داشت و از محصولات تعزیه تلقی می شد؛ بنابراین، این آیین همراه با کاربرد نقاشی ها را شمایل گردانی یا پرده داری نیز می نامند.

هنر ساختن و نواختن کمانچه

کمانچه یکی از سازهای اصیل وکهن ایران است که تاریخچه ی طولانی دارد. از قرن های اولیه ی هجری نام آن در برخی اشعار و متون آمده است. نخستین نشانه ی تاریخی کمانچه مربوط به کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصرفارابی در سده ی چهارم هجری است. او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن رباب یاد می کند. عده ای بر این باورند که کمانچه تکامل یافته ی ساز رباب است.

در اشعار برخی مانند مسعود سعد در قرن هشتم هجری نام این ساز ذکر شده است و در نقاشی های تالار چهل ستون اصفهان (دوره ی صفویه) نوازنده ی کمانچه مشاهده می شود در دوره ی صفویه این ساز یکی از معتبرترین سازهای ایرانی به شمار می رفته است. کمانچه از خانواده ی سازهای زهی آرشه ای است. جنس قسمت های مختلف آن پوست، استخوان و فلز است، که از سه قسمت کاسه، دسته و پایه تشکیل شده است؛ کاسه یا شکم این ساز تولید کننده و مخزن صدا است. کمانچه ابتدا سه سیم داشته و از دوره ی قاجار سیم چهارم به تقلید از ویولن به آن اضافه شده است.

کاسه ی کمانچه را در گذشته با صدف و خاتم کاری تزیین می کردند چوب کاسه را معمولا از چوب گردو و افرا می ساختند و امروزه بیشتر از چوب توت استفاده می شود روی کاسه را پوست می کشند و خرک و سیم ها روی آن نصب می شود. کمان یا آرشه از چوب باریکی ساخته می شود که به دو سر آن تارهایی از موی اسب متصل است. کمانچه در حالت نشسته نواخته می شود نوازنده ی ساز آن را به شکل عمودی در دست چپ می گیرد و با دست راست آرشه را به شکل افقی بر روی سیم ها می کشد.

در دوره ی مظفرالدین شاه قاجار نواختن ویولن در ایران رواج یافت و سبب شد که اکثر نوازندگان، کمانچه را کنار گذاشتند و به نواختن ویولن روی آوردند؛ و برای مدتی نسبتا طولانی ساز کمانچه مهجور واقع شد تا اینکه در سال 1332 با تلاش ها و تعالیم علی اصغر بهاری و پخش شدن تکنوازی کمانچه برای نخستین بار توسط ایشان از رادیوی ملی سبب سازِ علاقه مندی روزافزون مردم به کمانچه و آموزش و مطرح شدن این ساز شد.

امروزه کمتر گروه موسیقی سنتی را می توان یافت که در آن نوای کمانچه به گوش نرسد. از شاخص ترین نوازندگان کمانچه ایران میتوان از علی اصغر بهاری، کیهان کلهر، رحمت الله بدیعی، مجتبی میرزاده و اردشیر کامکار نام برد. به سال 1396 شمسی هنر ساختن و نواختن کمانچه در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت شد.

مهارت ساخت و نواختن دوتار

دوتار در نوع خود کهن ترین ساز زهی ایران، بلکه تمام خاورمیانه و آسیای مرکزی، به شمار می رود. تصویر این ساز در یرخی از حجاری های چندین هزار ساله موجود است و در کتبی که به زبان پهلوی تالیف شده نام این ساز به عنوان تنبور و یا تمبور آمده است.

در روایات تاریخ افسانه ای ایران (عصر پیشدادی و کیانی شاهنامه) و در متون تاریخی (عصر ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی) به برخی از سازها، آهنگ ها و سرودها اشاره شده است. در شاهنامه فردوسی در بخش پادشاهی کیکاووس و رفتن او به مازندران آمده است: “نشست از بر چشمه فرخنده پی یکی جام زر دید پُر کرده می/ ابا می یکی نیز طنبور یافت بیابان چنان خانه ی سور یافت” افزون بر این در متون پهلوی و داستان های بازمانده از عهد باستان به نام برخی از سازهای متداول که امرزوه می شناسیم برمی خوریم از جمله در رساله ی پهلوی “ریتک و خسرو” آمده است “شاهنشاه پرسید که از خنیاگری ها کدام خوشتر و بهتر است؟ ریتک گفت این چند خنیاگر همگی خوش و نیکویند “چنگ سُرای، تنبور سُرای، بربط سُرای، نای سُرای.” به طوری که از لابه لای متون کهن تاریخ و ادب فارسی پیداست عمر این ساز به بیش از شش هزار سال می رسد.

قدما در آثار کتبی خود دوتار را دو نوع دانسته اند و در اکثر نوشته ها به دو گونه ی مهم یعنی دو تار خراسانی و دو تار بغدادی اشاره کرده اند. ابونصر فارابی فیلسوف و دانشمند بزرگ ایران پایه ی تحقیقات موسیقی خود را بر دوتار (تنبور) خراسانی استوار کرده است و در کتاب معروف و عظیم خود موسیقی الکبیر باب مستقلی را به تشریح علمی این ساز اختصاص داده است.

این ساز همان طور که از نامش برمی آید دارای دو سیم است و معمولاً آن را با ناخن و گاهی با زخمه می نوازند. امروزه نواختن و ساخت دو تار در مناطق شرق و شمال خراسان، مناطق ترکمن نشین، کتولِ استان گلستان و شرق مازندران رواج دارد و در واقع می توان دوتار را سازِ مخصوص نواحی شمال شرق ایران دانست. برای ساخت دوتار معمولاً از چوب درختان توت، زردآلو، عناب و گردو استفاده می شود و در گذشته به جای سیم از ابریشم استفاده می شده است.

حاجی قربان سلیمانی که معروف ترین دوتار نواز ایران است سیم زیرِ ساز خود را مونث (حوا) و سیم بَم خود را مذکر (حضرت آدم) توصیف می کرد. از دیگر دوتارنوازان زبده ی شرق ایران می توان از نظر محمد سلیمانی، عبدالله سروراحمدی، غلامعلی پورعطایی و عثمان محمد پرست نام برد.

مهارت ساخت و نواختن دوتار ایرانی در تاریخ آذر 1398 خورشیدی در فهرست آثار ناملموس جهانی یونسکو قرار گرفت.

موزه چهار فصل

موزه ی چهار فصل (حمام چهار فصل)ِ اراک یکی از زیباترین آثار معماری و کاشیکاری ایران در قرون اخیر است، و به عنوان بزرگترین حمام تاریخی ایران شناخته می شود؛ شاید به جرأت بتوان گفت که این حمام با تزئینات ویژه ی آن در کشورهای اسلامی اثری منحصربه فرد است. وجود نقاشی‌ها و نگاره‌هایی از چهار فصل سال که در چهار گوشه ی این حمام وجود دارد علت نامگذاری آن بوده ‌است. این بنا به دست حاج محمد ابراهیم خوانساری (زاده ۱۲۳۲- درگذشت ۱۲۹۷) در زمان احمد شاه قاجار ساخته شد. این حمام تنها حمام کشور است که در آن قسمتی مجزا برای اقلیت‌های مذهبی وجود دارد.

این مجموعه کم‌نظیر در ضلع شرقی خیابان شاهپور قدیم و خیابان دکتر بهشتی (عباس‌آباد) فعلی واقع است. ساختمان حمام با شکل‌گیری اراک در حدود 100 سال پیش و در زمان حکومت احمدشاه قاجار به دست شخصی به نام حاج محمد ابراهیم خوانساری ساخته شد. این حمام با مساحتی حدود شانزده هزار متر مربع به گونه ای ساخته شده است که آب موردنیاز آن از آب جاری قنات تامین می‌شده و به منظور سهولت تامین آب و هم‌چنین حفظ گرما و حرارت، کف حمام حدود سه تا 5/3 متر از کف خیابان پایین‌تر ساخته شده است. از جمله ویژگی‌های معماری سربینه حمام با ۸ ستون و گنبد رفیع آن است که با آجر، ملات گچ و آهک ساخته شده است.

علاوه بر طرح قرینه‌سازی و رسمی‌بندی‌ها و نحوه­ی ستون‌بندی ها و کاشی کاری‌های قالبی و پیچکی و گچ بری‌های چشم نواز و نقاشی‌های تاریخی و طرح‌های اسلیمی‌اش، درتمام سطح سربینه ی مردانه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند. هم اکنون از مساحت حدود 16 هزار متریِ بنا، حدود 5 هزار متر آن از جمله سربینه ی مردانه و گرمخانه، رختکن و هشتی بین گرمخانه و رختکن به موزه اختصاص یافته است و اشیاء بسیار مهمی متعلق به دوره های مختلف قبل و بعد از اسلام در آن نگهداری می شود.

اشیای تاریخی مانند ظروف وکاسه‌های سفالی، سکه‌های دوره‌های مختلف تاریخی، عقدنامه‌های دوره‌ ی قاجار، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، ظروف مسی و قلمزنی، اسباب قدیمی حمام، خمره‌های سفالی، لوازم ریسندگی، بخشی از محراب تاریخی و ارزشمند مسجد جامع ساوه و لوازم ریسندگی و بافت فرش همچنین اشیاء به ­دست آمده در کاوش‌های منطقه ی باستانی زلف‌آباد فراهان در آن نگهداری می‌شود.

خانه امیر نظام گروسی (موزه قاجار)

شهر تبریز در دوره قاجار، به خصوص سال‎های مشروطه و بعدها در دوره پهلوی، کشمکش‎های زیادی را به خود دیده است. یکی از یادگارهای دوره قاجار در این شهر، خانه امیرنظام گروسی است. امیرنظام با نام اصلی حسنعلی‌خان که از جمله سیاستمداران و بزرگان دوره ناصرالدین شاه بود در زمان پیشکاری خود در شهر تبریز عمارتی برپا کرد که روایت‎گر حال و هوای دوران قاجار است. اهمیت این خانه چنان است که ناصرالدین شاه قاجار، در سفرسوم خود به فرنگ توصیف آن را آورده است.

حسنعلی گروسی یکی از رجال برجسته ایران در دوره قاجار به شمار می آمد که در طول ‎زندگی خود جایگاه های مهم حکومتی داشته است. علاوه بر پیشکاری، مدتی هم سفیر ایران در فرانسه بود و در همین زمان بود که دستگاه ضرب سکّه را به ایران آورد. از جمله دیگر اقدامات مهم او تأثیرگذاری در جریان نهضت تنباکو بود که نقش مثبتی را ایفا کرد. اما در سال‎های پایانی عمر به ماهان کرمان تبعید شد و در آن‎جا درگذشت. پس از امیر نظام، والیان آذربایجان در این خانه سکونت یافتند.

با توجه به اهمیت و ارزش تاریخی خانه امیر نظام، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در سال ۱۳۷۰ خورشیدی اقدام به خریداری عمارت کرد. پس از ثبت این خانه تاریخی در فهرست آثار ملی و انجام پروژه‎های حفاظتی و مرمتی بر روی آن، در نهایت در سال ۱۳۸۵ به عنوان موزه تخصصی دوران قاجار در شهر تبریز افتتاح شد.

ساختار عمارت امیرنظام در دو طبقه طراحی شده و زیربنایی معادل 1500 متر مربع دارد.

فضای عمارت شامل دو حیاط است که یکی کارکرد اندرونی و دیگری بیرونی داشته است. هر دو حیاط را باغچه های پر گل و حوض های پرآب و کاشی‌کاری شده زینت داده‌اند. سقف ایوان عمارت با ۱۶ ستون سرپا مانده است. پنجره‌های طبقه بالای عمارت با شیشه های رنگی به سبک مشبک تزئین شده‌اند و نمای شمالی و جنوبی عمارت هم دارای تزیینات گچبری و آیینه کاری است.

همانند سایر عمارت های ایرانی در زیرزمین خانه امیرنظام حوض خانه ای بزرگ وجود دارد که یکی از بخش های اصلی بنا را تشکیل می دهد. این حوض خانه ستون دار است و آجرکاری سقف آن به شیوه ای هنرمندانه اجرا شده است.

اما آن چه امروزه از تالار های عمارت به چشم می آید، ویترین های موزه ای است. در طبقه اول تالار سکّه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار موسیقی، تالار خاتم و تالار فلزات قرار دارد و طبقه دوم به تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین و تالار معماری و شهرسازی اختصاص داده شده است.‎‎

عمارت امیرنظام گروسی یا موزه قاجار تبریز، در خیابان ششگلان شهر تبریز، جنب اداره صنعت، معدن و تجارت واقع شده است.

موزه زرتشتیان (کرمان)

موزه‌ی زرتشیان کرمان در محل آتشکده‌ی شهر کرمان در تاریخ تیرگان 1384 خورشیدی پس از سال‌ها بررسی و تحقیق و جمع آوری اشیاء افتتاح شد. این موزه دارای لقب اولین و تنها موزه‌ی زرتشیان جهان نیز هست. ساختمان موزه از دو طبقه تشکیل شده است و از طرف مهین‌دخت سیاوشیان یکی از زرتشیان کرمان ساخته شد و پس از تکمیل ساخت بنا وقف و در اختیار آتشکده قرار گرفت. قدیمی‌ترین شی این موزه کتاب دست‌نویس یسنا است که قدمتی بالغ بر سیصد سال دارد.

متن‌های اوستایی موجود به دو گروه قابل تقسیم است که آنها را بر مبنای کاربرد آیینی‌شان می‌توان تعریف کرد. دسته اول مشتمل بر متونی است که در مراسم آیینی توسط موبدان قرائت می‌شود. این متون عبارتند از یسنا به ‌معنی نیایش، ویسپرد به معنی همه ردان یا همه سروران، ویدیو داد به معنای قانون آنانی که دیوان را می‌رانند. گروه دوم شامل دعا سرودهایی به ‌نام یشت است که همه‌ی افراد جامعه می‌توانند قرائت کنند. همه‌ی این متن‌ها به این دلیل که قرائت به‌ زبان اصلی، یعنی اوستایی (زبان مقطعی خاص از تاریخ) واجب دینی تلقی می‌شده باقی مانده است. مراسم یسنا بی‌شک مهم‌ترین آیین در میان آیین‌های زرتشتی است. شروع مراسم هنگام طلوع آفتاب است. علاوه بر این مراسم متنی از اوستا نیز که در هنگام برگزاری آن خوانده می‌شود نیز یسنا نام دارد که مشتمل بر مهم‌ترین دعاهای آیینی زردشتی است. یسنا شامل هفتاد و دو فصل است. از دیگر آثار نگهداری شده این موزه می‌توان به آتشدان دستی متعلق به‌دوران قاجار، عکس‌هایی از شخصیت‌های برجسته‌ی زرتشتی، آتشدان، روغن‌سوز، پیه‌سوز، چراغ لاله و لباس‌های زنانه‌ی زرتشی با قدمتی بالغ بر 150 سال اشاره کرد.

مخنا (نوعی پوشش سر که زنان زرتشتی از زمان کوروش بزرگ به‌جای چادر بر سر می‌کرده‌اند لفظ عربی آن مقنع یا همان مقنعه امروزی است)، لچک (چارقد کوچک سه‌گوش)، چارقد بزرگ، کُت، پیراهن و شلوار گلدوزی شده از انواع پوشاکی است که در این موزه در معرض دید قرار گرفته است. آتشکده‌ای که در کنار موزه قرار دارد نیز از لحاظ تاریخی منحصر به‌فرد است به‌اعتقاد موبدان زرتشتی آتش این عبادتگاه همان آتش پاک هزارساله است که از هند آورده شده است و اعقاد دارند از زمان ساسانیان تا به امروز این آتش برافروخته و روشن باقی مانده است.

موزه ملی قرآن

موزه‌ی ملی قرآن کریم واقع در شمال غربی تقاطع خیابان امام خمینی (ره) و خیابان ولی عصر (عج)، تنها موزه‌ی تخصصی ایران در زمینه‌ی هنرهای قرآنی است. این موزه در فضایی به مساحت 10000 مترمربع برپا شده و سه بخش اصلی موزه، کتابخانه‌ی تخصصی و بخش اداری در آن قابل‌تفکیک است. بنا به ‌طور کامل در زیرزمین و در عمق 14متری ساخته شده است. علاوه بر مجموعه قرآن‌های خطی متعلق به یک دوره‌ی زمانی طولانی، از سده‌ی چهارم هجری تا اواخر عصر قاجار، این موزه همچنین راوی سیر تحول سایر هنرهای مرتبط با کتابت قرآن کریم از جمله تذهیب، تشعیر، تجلید، خوشنویسی و هنرهایی از این دست است. آثار موزه در سه بخش به قرار زیر به نمایش درآمده است: 1. بخش تاریخی فرهنگی؛ 2. بخش اشیاء قرآنی؛ و 3. بخش آثار معاصر.

در نخستین بخش از این موزه مجموعه نسخ خطی و چاپ سنگی قرآن کریم، دیوان شعرا، طومارها، کتب ادعیه و قطعات قرآنی به چشم می‌خورد. آثار هنرمندانی چون میرعلی هروی، محمدابراهیم قمی، عبدالقادر حسینی و ام ‌سلمه در این بخش از نمایشگاه جای دارد. بخش دوم شامل اشیایی مانند ظروف، گلدان، جعبه، قلمدان و سکه است که در تزیینات آن به نحوی از آیات قرآنی و یا ادعیه بهره برده‌اند. بخش سوم موزه به نمایش آثار هنرمندان معاصر به‌ویژه خوشنویسان و نقاشان اختصاص یافته است که تابلوهای نقاشی، خوشنویسی و نقاشی‌خط ایشان در این بخش نگهداری می‌شود. موزه در حال حاضر 650 اثر فاخر قرآنی را در خود جای داده است. افزون بر آثار موزه، نمی‌توان از معماری داخلی آن نیز چشم پوشید که برگرفته از سبک معماری ایرانی اسلامی است و در هر یک از سه طبقه‌ی آن بخشی از نقش یک شمسه به چشم می‌خورد.

از جمله بخش‌های جنبی این موزه می‌توان به نمازخانه، تالار مطالعه، تالار امانت نشریات، تالار سمعی بصری، فروشگاه و مکان‌هایی برای استراحت و پذیرایی از بازدیدکنندگان و نیز آمفی‌تئاتری برای برگزاری مراسم مختلف اشاره کرد. نخستین گام‌ها در جهت برپایی موزه‌ی ملی قرآن کریم در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، یعنی سال 1354، آغاز شد؛ این تلاش‌ها تا 1373 ادامه یافت و در این سال بنای موزه تکمیل شد. در نهایت، موزه‌ی ملی قرآن کریم در سال1384 به دست معاون رئیس جمهور وقت و با ریاست احمد مسجدجامعی گشایش یافت.

موزه مردم شناسی قم

موزه ی مردم شناسی قم یا خانه ی تاریخی زند در محله و بافت قدیم شهری که به محله ی چهارمردان شهرت دارد واقع شده است. این بنا در واقع از ادغام دو خانه که متعلق به دو برادر با نام های حاج قلی خان و حاج علی خان از بازماندگان دوران قاجار است ساخته شده است که پس از مرمتی که در سال 1380 خورشیدی در این دو خانه انجام شد به صورت یک عمارت درآمد و از آن سال تا به امروز تغییر کاربری داده و تحت عنوان موزه ی مردم شناسی قم فعالیت می کند. معماری بنا کاملا منطبق با معماری مناطق کویری ایران است وجود بادگیرهای بسیار زیبا جهت تهویه منازل بیش از هرچیزی شاید در ساختار آن جالب توجه باشد. از مصالح استفاده شده در بنا می توان به آجر، سنگ، گچ و چوب اشاره کرد که همگی از ویژگی های برجسته ی معماری در ابنیه ی دوران قاجار به شمار می رود.

این خانه موزه از دو حیاط تشکیل شده که هر کدام متعلق به خانه ی یکی از برادران بوده است. این موزه از چهارده اتاق تشکیل شده است و در ها و پنجره های عمارت همگی اتاق ها از چوب های مرغوبی چون گردو و ون ساخته شده اند. هدف اصلی از تشکیل موزه ی مردم شناسی قم و سایر موزه های مردم شناسی به نمایش گذاشتن نشانه های سنتی و قومی یک کشور و یا منطقه ای از آن است. هدف اصلی از تشکیل این موزه شناساندن ارزشهای اقتصادی، اجتماعی، فنی و فرهنگی این نشانه ها و اشیا و نمادها به مردمی است که آنها را بکار می گرفته اند و می گیرند. این موزه همچنین فعالیت های معنوی و مادی زندگی را با به نمایش گذاشن اشیا و ابزار گوناگون و توضیح اهمیت آنها در تکامل فنون تولیدی و رابطه ای که با تعالی فرهنگ معنوی دارد بیان می کند.

خانه موزه ی مردم شناسی قم تنها موزه ی مردم شناسی این شهر است و در آن از طریق مجسمه ها و شرح وقایع مختلف سبک زندگی مردم را در دوره های مختلف تاریخی ایران بازنمایی می کند و در کنار این مجموعه اشیا خانگی، وسایل کار، لوازم کشاورزی، پوشاک و نحوه ی چیدمان وسایل به همان سبک و سیاق زندگی در گذشته پرداخته است.

در بخش دیگر این موزه آثاری تاریخی مربوط به دوران اسلامی همچون سفالینه های سلجوقی با قدمتی در حدود 800 سال قبل، منبر چوبی با پیشینه 600 سال قبل و آثار جالب توجه دیگری نیز نمایش داده می شود.

موزه مردم شناسی قزوین

موزه ی مردم شناسی قزوین به سال 1379 خورشیدی با خرید و مرمت حمام قجر افتتاح شد. این حمام ، موزه در بافت قدیمی شهر در خیابان عبید زاکانی قرار دارد. از آغاز دوران اسلامی تا قرن هشتم هجری قمری به نمونه ای پا بر جا از حمام های عمومی در ایران باقی نمانده است اما از دوره ی صفوی و به ویژه دوره ی قاجار حمام های عمومی بسیاری در سراسر ایران هنوز پابرجاست. یکی از شهرهایی که تعداد زیادی حمام عمومی قدیمی در آن وجود دارد قزوین است. از حمام های پیش از دوره ی صفویه در این شهر می توان به حمام قجر اشاره کرد.

این حمام در تاریخ 1057 هجری قمری به دستور شاه عباس دوم صفوی در قزوین احداث شد در ابتدا نام آن حمام شاهی بود و تاریخ ساخت آن در شعری اینگونه وصف شده است “ساخت از لطف شاه حمامی/ به لطافت قبول هر مقبل؛ چون یکی از درون برون آید/ ’صحت عافیت’ بود تاریخ” (صحت عافیت مطابق با حروف ابجد برابر است با سال 1057 قمری). مساحت حمام قجر 1045 متر مربع است و همانند اکثر حمام های قدیمی ایران از سه بخش اصلی سربنیه یا رختکن، میاندر و گرمخانه تشکیل شده است و دارای قسمت زنانه و مردانه ی جداگانه بوده است.

تزیینات حمام عبارتند از کاشی کاری، رسمی بندی (مجموعه ای باریک از طاق های موربی که همدیگر را قطع کرده و از تقاطع آنها جهت زدن طاق در معماری سنتی استفاده می شده است) و یزدی بندی در سقف ها است که اکثر آنها پوشش گنبدی شکل دارند که ضمن تهویه هوا خاصیت نورگیر را نیز دارد. موزه ی مردم شناسی قجر دارای سه بخش اصلی اقوام، آداب و رسوم و مشاغل است.

بخش اقوام در قسمت سربنیه حمام تعبیه شده که اقوام مختلفی چون تات (اقوام ایرانی تبار در نوار شمالی ایران)، مراغی ( یکی از گویش های زبان تاتی که در قزوین و منطقه ی الموت مرسوم است)، کرد، لر و ترک به نمایش درآمده است.

قسمت دوم موزه در بخش میاندار حمام قرار دارد و آیین-های ملی و مذهبی را به نمایش گذاشته است. آیین هایی چون سیزده به در، پنجاه به در (یکی از آئین های مردم قزوین به پاسداشت باران بهار) و مراسم سوگواری سالار شهیدان حسین علیه السلام. بخش سوم یا مشاغل نیز در گرمخانه حمام است و مشاغلی چون آهنگری سنتی، دعانویسی، حلاجی، حجامت و.. به وسیله ی مجسمه هایی در موقعیت های مختلف ارائه شده است.

موزه شهر سوخته

شهر سوخته دولت شهری باستانی با قدمت 5 هزار ساله است که قدمت آن به عصر برنز می رسد. این منطقهی پیشاتاریخیِ بسیار حائز اهمیت، در 60 کیلومتری جنوب شرقی زابل و شش کیلومتری قلعه رستم در غرب جاده زابل به زاهدان واقع شده است که یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی جهان به شمار می‌آید و در سال 1393 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. بقایای این شهر باستانی 280 هکتار وسعت دارد.

موزه‌ی شهر سوخته واقع در۵۶ کیلومتری زابل-زاهدان یک موزه کاملا تخصصی است که در زمینی به مساحت 20 هکتار مقابل شهر سوخته است که در سال 1382 گشایش یافت و شامل بخش‌های اداری، پژوهشی، سالن پذیرایی، سالن آمفی تئاتر، موزه و کتابخانه است. در این موزه منطقه‌ای می‌توان آثاری از یافته‌های باستان شناسی کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی را مشاهده کرد. این موزه از سه قسمت تشکیل شده است که در بخش باستان شناسی اطلاعاتی شامل مشخصات سایت، محوطه باستانی شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، اسپیدژ، جیرفت، جنوب خراسان و سایر آثار باستانی–تاریخی منطقه جنوب شرق برای بازدید علاقه‌مندان جمع آوری شده است.

بسیاری از اشیاء مکشوفه از شهر سوخته همچون مهره‌ها، اشیای سفالی و سنگی، نمونه بازسازی شده گورهای پیدا شده با اسکلت، پیکرک‌ها و غیره در موزه ی شهر سوخته در معرض دید پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ قرار گرفته است تا آنها این شهر را بیشتر و بهتر بشناسند. در بخش مردم شناسی در رابطه با مناطق سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان مضامینی چون ادبیات شفاهی، مشاهیر، فرهنگ و آداب و رسوم، لباس، خوراک، صنایع دستی و … معرفی می‌شود. در بخش همکف رمپ، بوم شناسی سیستان و بلوچستان و منطقه جنوب شرق کشور معرفی می‌شود به همین منظور ویترین‌هایی برای نمایش تاکسیدرمی از گونه‌های حیوانی و گیاهی منطقه در کنار آکواریوم بزرگی (آبزیان آب شور استان) تعبیه شده است. این بخش، جزو بخش‌های جذاب موزه برای کودکان و نوجوانان است.

بیرون ساختمان به مساحت سه هکتار محوطه سازی شده است که مجموعه ای از ۲۰ آلاچیق , بلوک زنی و مسیر دستیابی آسان, پارکینگ عمومی و مسقف, فضای سبز، پارک بازی و لوازم ورزشی و سرویس بهداشتی عمومی را پوشش می دهد.

باغ موزه قصر

در دوران قاجار بنایی در تهران ساخته شد که قصر قاجار نام گرفت. قصری که یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های دوران قاجار است و سرگذشت عجیبی را پشت سر گذاشته است. قصر قاجار در دوران رضا شاه پهلوی تخریب شد و در عوض، یک زندان جای آن را گرفت. سرنوشت عجیب این مجموعه ادامه داشت و اکنون قصر و زندان سابق به باغ موزه قصر تبدیل شده است.

زندان مارکوف یکی از بخش‌های باغ موزه قصر است است که تاریخ ساخت آن به دوران پس از کودتای سال ۱۲۹۹ بازمی‌گردد. رضاخان در آن زمان نیکلا مارکوف روس را مسئول بررسی شرایط و انتخاب مکانی مناسب برای ساخت یک زندان کرد و این معمار روس، قصر قاجار را برای این کار برگزید. در نهایت در سال ۱۳۰۸ رضاخان زندان قصر را افتتاح کرد.

پس از آن سال‌ها گذشت تا این که کودتایی دیگر رخ داد. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و آغاز استبداد شدید حکومت پهلوی، زندان قصر به زندانی سیاسی تبدیل شد و حتی چند ساختمان به این بنا اضافه شد. در این دوران ساختمانی مخصوص زندانیان سیاسی نیز ساخته شد. بزرگان زیادی در سال‌های پیش از انقلاب دوران محکومیت خود را در زندان قصر گذراندند که از میان‌ آن‌ها می‌توان به شهید نواب صفوی، آیت‌الله طالقانی، مهدی اخوان ثالث و نجف دریا بندری اشاره کرد.

با گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی زندان قصر به کار خود پایان داد و در سال ۱۳۹۱ باغ موزه قصر افتتاح شد. باغ موزه قصر از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. موزه‌ی سیاسی یکی از بخش‌های جذاب این باغ موزه است. در این بخش از باغ موزه قصر می‌توان به مرور روایت تاریخ انقلاب و مبارزان انقلاب اسلامی پرداخت.

موزه مارکوف یکی دیگر از بخش‌های زندان قصر است که قسمت‌های مختلفی هم‌چون مرکز اسناد، تصاویر و اشیاء تاریخی، کافه گالری، سالن اجتماعات و گالری را در خود جای داده است.

سالن فرخی یزدی در باغ موزه قصر به منظور برپایی گردهمایی‌ها احداث شده است که رویدادهایی همچون همایش، اجرای موسیقی و تئاتر در آن برگزار می‌شود.

نیایشگاه از دیگر قسمت‌های جالب توجه باغ موزه قصر است که تعدادی از دادگاه‌های اوایل انقلاب اسلامی در آن برگزار می‌شده است.

برج‌های دیده‌بانی و سروستان و باغ ایرانی از دیگر دیدنی‌های مجموعه باغ موزه قصر هستند.

در باغ موزه قصر به خوبی از امکانات صوتی استفاده شده و در بخش‌های مختلف این موزه می‌توان صداهای ضبط‌شده‌ای را شنید که حس و حال زندان در گذشته را به خوبی تداعی می‌کنند. فضاسازی‌ها و چیدمان به کار رفته در این موزه نیز به درک بهتر فضای این زندان کمک زیادی می‌کند.

باغ عفیف آباد

اغ عفیف‎آباد که در خیابانی به همین نام در یکی از مناطق گران‎قیمت شیراز واقع شده است در سال 1242 شمسی بنا شده است. مجموعه باغ عفیف‎آباد شامل یک باغ ایرانی، کاخی سلطنتی در مرکز آن، موزه عبرت و همین‎طور موزه سلاح‌های قدیمی می‌شود.

وسعت باغ عفیف‎آباد یا باغ گلشن حدود 127 هزار متر مربع است. پیشینه این باغ به دوره حکومت صفویان باز می‎گردد که در آن هنگام مورد استفاده سلاطین قرار داشت. اما بعدها دردوره حکومت قاجار، «میرزا علی خان قوام الملک» این باغ را خرید و به بازسازی آن پرداخت.

اما نام عفیف‌آباد از کجا آمده است و چرا باغ به این نام معروف شده است؟

دلیل نام‎گذاری باغ به اواخر دوران قاجار مربوط است. یعنی همان زمان که باغ، به تملک فردی به نام «عفیفه خانم» درمی‎آید. البته یک بار دیگر در دوره پهلوی این باغ به یک خانم پیشکش می‎شود که او کسی نیست جز «فرح پهلوی».

در سال ۱۳۴۰ خورشیدی، ارتش در جریان یک مزایده این باغ را خریداری می‌کند. در سال‌های بعد از انقلاب و هم‌زمان با روز ارتش در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۷۰، باغ عفیف آباد به‎عنوان یک موزه نظامی کار خود را آغاز می‎کند و هم اکنون تبدیل به «موزه‌ سلاح خاورمیانه» شده است.

ساختار باغ فرم ساده‎ای دارد. با ورود به باغ، سردری چهارستون به چشم می‎خورد که شکل سرستون‎های آن از سرستون‎های تخت‎جمشید الهام گرفته شده است. دو شیر بر سردر باغ دیده می‎شوند به طوری‎که گویی در را میان پنجه‎های خود گرفته‎اند. با گذر از ورودی، دالانی وجود دارد که به فضای داخلی باغ راه دارد.

ساختمان کاخ که در دل باغ قرار دارد، دارای دو طبقه است و در مجموعه ۳۰ اتاق در آن وجود دارد. طبقه پایین این عمارت تبدیل به موزه نظامی شده ‌است و وجود یک آب‌نما از ویژگی‎های آن است. سه پلکان این طبقه را به طبقه دوم راه می‌یابد. طبقه دوم راهروی بلندی دارد که در دو سوی آن اتاق‌های تو در تو قرار گرفته است.

در مرکز این طبقه تالاری بزرگ و باشکوه وجود دارد. سقف تالار چوبی است و به به نقش‌های گل و بوته، شکارگاه و بزم و شادی آراسته شده‌است. دورتادور دیوارها گچ‌بری و مُقَرنَس‌کاری شده و درها و پنجره‌ها با شیشه‌های رنگی تزئین شده‌اند. «موزه عبرت» در این طبقه قرار دارد که اتاق‌های همایش، رخت‌کن، نشیمن، مطالعه، پذیرایی و قمارخانه را در خود جای داده است.

جدا از ساختمان و بناهای مجموعه، باغ عفیف‌آباد طبیعتی زیبا و فرح‌بخش را در دل شهر شیراز ایجاد کرده است که به خصوص در بهار و پاییز بسیار دیدنی است.

خانه کلبادی ساری (موزه تاریخی ساری)

خانه کلبادی در کوی آب‌انبار نو، در شهرستان ساری، در استان مازندران جای دارد. این یادگار دوران قاجار که امروزه تبدیل به موزه شده، یکی از ساختمان های به‌جامانده از سبک معماری اصفهانی است که در سال 1377 خورشیدی به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.

خانه کلبادی یک ساختمان شمالی جنوبی، با پلان مستطیل، با 2 اشکوب و یک زیرزمین است که با 2 پلکان درونی به هم راه دارند. هر 2 اشکوب شاه نشین و ایوان و اتاق هایی در هر دو سو دارد. اشکوب دوم خانه کلبادی زیباتر ساخته شده است. پی ریزی سازه از آجر شکسته، قلوه سنگ و ملات آهک است. دیوارها از آجر چهارگوش ساخته شده و از درون سازه اندود گچ شده است. آسمانه سازه شیروانی و شیب‌دار است.

درگاه خانه کلبادی یک در چوبی بلند دو لنگه با کلون و سردر آجری دارد. این درگاه که رو به کوچه آب‌انبار باز می­شود، با یک راهرو تنگ به دو میانسرا راه دارد. میانسرای بیرونی آب‌سنگ و گرمابه و آخور را در بر می­گیرد و در گوشه و کنار، باغچه و درخت­کاری و سنگفرش دارد. این بخش از خانه با یک آب‌سنگ در میان آن، در نزدیکی پلکان درگاه، با تنبوشه به آب‌سنگی در میانسرای میانی و گرمابه راه دارد. این آب‌سنگ­ها و چاه بخشی از سامانه آبرسانی خانه است. گرمابه 3 بخش دارد، تون سربینه، رختکن و گرمخانه. میانسرای میانی آشپزخانه را به دیگر بخش های ساختمان پیوند می دهد. میانسرای پُشتی نیز، در شمال خانه کلبادی، اتاق های پیشکاران را در بر می گیرد و سردابه در زیرزمین جای دارد.

شیرسرها یا سایبان های چوبی گرداگرد آسمانه ساختمان، پنجره های ارسی در پهلوی جنوبی سازه، درها و نورگیرهای پهلوی شمالی، پوشش تخته کوب و پلورها بخشی از آرایه­های چوبی به کار رفته در خانه کلبادی هستند. تاق نماهای میانسرای بیرونی با قاب های اجری، آرایش آجرچینی خفته راسته و بند رومی و چلیپا، تاقچه های درون سازه همه آرایه­های آجری دارند. برای پنجره ها نیز از آریه شیشه رنگی بهره برده شده است.

در موزه خانه کلبادی نشانه های تاریخی سفالین، فلزی، شیشه‌ای و سنگی از دوران پیش ‌از تاریخ ایران، از 7 هزار سال پیش تا دوران پهلوی دیده می­شود.

خانه کلبادی در پایان دوران قاجار به فرمان سردار جلیل کلبادی، یکی از سران ارتش و به نام «امیریه» ساخته شد. پس از سردار جلیل، منوچهر خان کلبادی از زمین داران و نمایندگان ساری در مجلس شورای ملی این ساختمان را خریداری کرد. سرانجام در سال 1370 خورشیدی این خانه از سوی سازمان میراث فرهنگی بازسازی و سپس موزه تاریخ و باستان شناسی و مردم شناسی شهر ساری شد. نشانی خانه کلبادی چهار راه برق و نرسیده به میدان ساعت است.

مجموعه تاریخی فرح آباد

محوطه تاریخی فرح آباد با مساحتی حدود 40 هکتاری، در 28 کیلومتری مسیر ساری به فرح آباد قرار دارد و تنها دو کیلومتر با ساحل دریا فاصله دارد. این مجموعه شامل مسجد، مدرسه، قسمت‎هایی از یک پل و همچنین قصر و حمامی متعلق به دوره حکومت صفویان است.

فرح آباد که در زمان شاه عباس اول، شهری آباد و پر رونق بود، لقب دارالسرور را به خود اختصاص داده بود. این شهر مورد علاقه شاهان صفوی بود و شخص شاه عباس تابستان‎ها را در آن سپری می‎کرد. البته اين شهر در اواخر سلطنت شاه عباس دوم توسط روس‌ها به آتش کشيده شد و پس از قتل و غارت، کاخ جهان‎نما، متعلق به شاه عباس را به آتش کشیدند.

مجموعه فرح آباد ساری شامل کاخ، پل، مسجد، آب انبار، حمام، کاروانسرا، مدرسه، بازار و خيابان های متعددي بوده است که در اطراف رود تجن ساخته بودند. اين منطقه مانند ديگر طرح‌هاى شهرسازى دوره صفويه در شهرهاى اصفهان و قزوين بود و هسته اصلى مجموعه را ميدان مستطيل شکلى تشکيل مى‌داد که از شمال به کاخ جهان‌نما منتهى مى‌شد.

مسجد فرح آباد مسجدی چهار ايوانى است. ايوان اصلى مسجد با گنبد بزرگ آجرى در قسمت جنوبى که محراب نيز در آنجا واقع است، قرار دارد. در دو طرف ايوان دو شبستان وجود دارد و پيرامون حياط را حجره‌هايى براى اقامت طلاب علوم دینی، در برگرفته است. بناهاى ضلع شمال به رباط و کاروانسرا بيشتر شباهت دارد و احتمال مى‌رود که براى استراحت مسافران در نظر گرفته شده بود.

ورودى مسجد در ضلع شمالى آن قرار دارد و سردر ورودى آن روزگارى مزين به کاشى‌هاى هفت رنگ بود. از مناره‌هاى اين مسجد تنها پايه‌هاى آن پابرجاست. آب مورد استفاده اين مجموعه به وسيلهٔ جوى‌هاى روباز آجرى با شيب‌بندى ملايم از رودخانه تجن وارد حوض حياط مرکزى و آب مازاد از ضلع غربى آن خارج مى‌شد. از تزيينات مسجد نشانه‌هايى باقى است که مى‌توان به کاربندي، کاشى‌کارى و مقرنس‌کارى اشاره نمود.

کاخ جهان‌نما بخش دیگری از مجموعه فرح آباد است که تلفيقی از هنر شرق و غرب را در قالب نقاشى دیواری به نمایش گذاشته است. بقاياى اين کاخ در قسمت شمالى مجموعه تاريخى فرح‌آباد و در غرب رودخانه تجن قرار دارد. برج و باروها، ساختمان دو طبقه و زمين بازى چوگان از جمله ویژگی‎های این کاخ بوده است.

در نهایت پل شاه عباسى پلی آجرى و نيمه ويران که بر محور شرق به غرب قرار گرفته است. این پل با ملات ساروج و آجر بر روى رودخانه تجن احداث شده بود و داراى هفت چشمه بود که امروزه به جز چند چشمه طاق، بخش بزرگی از آن آسيب فراوان ديده است.

خانه سوکیاس (دانشگاه هنر اصفهان)

جلفای اصفهان محل برخورد آرای مختلف و جلوه‌های بی نظیری از فرهنگ‌ و هنر است. نمونه‌های این تضارب آرا را می‌توانید در خانه‌های تلفیقی از هنر ایرانی‌اسلامی و ارمنی بیابید که در دوران مهاجرت مسیحیانِ کوچ داده شده از جلفای آذربایجان به اصفهان در این منطقه ساخته شده است. جلفای اصفهان در دوران شاه عباس اول و به دستور او شکل یافت. محله‌ای دارای اکثر المان‌های مشابه سایر محله‌های شهر اصفهان؛ میدان اصلی، چهارسو، مادی و خانه‌هایی به ظاهر شبیه خانه‌های اصفهان است. خانه سوکیاس یکی از خانه‌های به جا مانده از دوران صفوی است که به نام آخرین مالک او معروف است. این بنا به لحاظ کلیت، ترکیب و ظاهر معماری مشابه دیگر بناهای زمان خود و همگام با بافت شهری است و به لحاظ کاربردی تابع فرهنگ و آداب و رسوم مسیحی آن زمان است. گرچه این بنا برای سکونت ارامنه ساخته شده اما شیوه معماری عصر صفوی اصفهان درآن رعایت شده است.

بزرگترین فضای خانه سوکیاس، مانند دیگر بناهای شهر اصفهان، حیاط است. حیاط این بنا در واقع کوشک مانندی شبیه کوشک‌های صفوی است که با اسلوب باغ آرایی مسیحی شکل یافته است. این بنا دو قسمت جنوبی و شمالی نسبت به حیاط دارد که قسمت جنوبی به حیاط خلوت مشرف است و ورودی از قسمت شمالی و هشتی آن صورت می‌گیرد. این بنا تا ارتفاع دو طبقه بلندی دارد، که بر صفه‌ای به ارتفاع حدود 40 سانتیمتر و سقف‌های گنبدی و طاق و تویزه قرار گرفته است. سردر بنا مقرنس‌کاری شده و سکوهای دمِ درِ چوبی، هشتی و راهرو منشعب به مطبخ است و نمازخانه مخصوص و اتاق‌های مشرف به ایوان کوچک و ستون‌دار هستند. حیاط شامل باغچه‌ها و حوض است که در قسمت شمالی بنا واقع شده است. قسمت شمالی شامل تالار، ایوان ستون‌دار و اطاق‌ها است. مصالح اصلی خشت با پوشش حفاظتی است. تالار مزین یا حوض‌خانه به‌صورت صلیبی است که در دو طبقه با گنبد دوار بر مقطع چهارضلعی و حوض فواره دار در وسط که از سمت شمال با ارسی به ایوان مرتفع و طاقچه‌های مزین با نقاشی‌ قرین شده و مشرف به باغچه بزرگ شمالی است. این تالار از سمت جنوب با درب چوبی به حیاط خلوت یا قسمت جدا شده از حیاط کلی راه می‌یابد. همچنین دالانی در قسمت غربی بنا قرار دارد که دو حیاط اصلی بزرگ و حیاط جنوبی کوچک را به هم متصل می‌کند.

بنا به لحاظ تزئینات درونگراست. از تزئینات خانه سوکیاس می‌توان تزئینات چوبی، آجرکاری، تنگبری، مقرنس‌کاری‌، حجاری و به‌خصوص نقاشی‌دیواری که به سبک و سیاق‌های مختلفی اجرا شده است اشاره کرد. نقاشی‌های به جا مانده نمونه بسیار خوبی از نخستین الگوهای فرنگی‌سازی و همچنین نقاشی دیواری به شیوه غالب سبک اصفهان صفوی است که همپای نمونه‌های چهلستون و عالی‌قاپو است. نقاشی‌های ایوان سوکیاس دیدنی‌ترین جای این بناست که به‌جز کاخ‌های صفوی نمونه دیگری برای آن نمی‌توان یافت. احتمالا کارفرما و بانی این عمارت شخصی با نفوذ و متمول و در عین حال خوش سلیقه بوده است. جالب اینجاست که بیشتر نقاشی دیواری‌های ارامنه بر مبنای داستان‌های دینی است و در این مورد می‌بینیم که این بنا به روش کاخ آرایی صفویان تزیین یافته است. احتمالا نقاشان ایرانی (مسلمان و ارمنی) و همچنین نقاشان خارجی با تکنیک‌های مختلفی از جمله رنگ‌های تمپرا تخم‌مرغی، رنگ‌های صمغی و رنگ و روغن با اسلوب‌های مختلف در این خانه هنرنمایی کرده‌اند. نقاشی‌های این بنا در موضوعات و ژانرهای بزمی، پرتره و منظره؛ به سیاق نگارگری ایرانی و نقاشان شمال اروپا انجام شده است. این امر خود شاهد تضارب چند الگویی در زمان صفویان در هنر و فرهنگ است. این دستاورد فرهنگی در زمان صفویان نتیجه آزادی نسبی ادیان مختلف و همچنین روابط حسنه با دیگر ممالک است؛ دوران با شکوهی برای اصفهان زیبا که در تاریخ مکتوب بی‌سابقه است.

این بنا اکنون خوشبختانه یا متاسفانه در اختیار دانشگاه هنر اصفهان قرار دارد. خوشبختانه به دلیل آنکه دانشگاه هنر مسئولیت حفاظت و مرمت بنا را متعهد شده و متاسفانه برای آنکه بازدید از بنا برای عموم با موانعی همراه است. به هر حال دیدن این بنا به هماهنگی با دانشگاه و کمی وقت گذاشتن می‌ارزد چون مشابه دیگری برای آن موجود نیست.

خانه سوکیاس در محله جلفا و جنوب‌غربی شهر و در خیابان حکیم نظامی کوچه سنگتراش‌ها که از طرف شمال به زاینده‌رود و از سمت جنوب به کوه صفه می‌رسد قرار دارد. این بنا در بافت تاریخی جنوب‌غرب اصفهان قرار دارد و مکان‌های دیدنی مانند خانه داوید، مدرسه فرانسوی‌ها، کلیساها و خانه‌های تاریخی زیادی نزدیک به این بنا قرار دارند که دیدنی هستند.

بازدید از خانه سوکیاس نیاز به هماهنگی با روابط عمومی دانشگاه هنر اصفهان دارد و عموما از ساعت 9 تا 15 زمان خوبی برای مراجعه است.

موزه میراث روستایی

موزه میراث روستایی گیلان در دل جنگل‎های سراوان، در نزدیکی شهر رشت و در ابتدای جاده فومن قرار دارد. خانه‎های روستایی در این موزه از روستاهای مختلف گیلان جمع‎آوری شده و در این موزه مجددا سر هم شده‎اند.

از سال 1381خورشیدی بررسی‎های میدانی مطالعات مقدماتی ایجاد موزه میراث روستایی آغاز شد که پروژه‎های مکان‎یابی و شناسایی حوزه‎های فرهنگی گیلان از جمله آن‎ها بود.

براساس مطالعات انجام شده و برمبنای تنوع فرهنگی و معماری استان، حوزه‎های فرهنگي گيلان بدون در نظر گرفتن تقسيمات كشوري به 9 بخش تقسیم شد که شامل 2 حوزه از سرشاخه شرق و غرب كه هريك داراي 4 زير شاخه ساحلي، جلگه‎اي، كوهپايه‎اي و كوهستاني هستند.

ناگفته نماند که در طراحي موزه، محل‎هایی برای استراحت، خورد و خوراک و رستوران، مسجد و بازار نیز در نظر گرفته شد. درنهایت عمليات ساختماني موزه از سال 1383 آغاز و در اردیبهشت 1384 وارد مرحله اجرایی شد.

علاوه بر خانه‎های روستایی، موزه مشاهیر گیلان، مسجد، ساختمان ورودی، خانه پژوهشگران، بازارچه، قهوه‎خانه، کوره ذغال‎گیری سنتی، کارگاه آهنگری، مدرسه و بناهای اداری، پشتیبانی و خدماتی نیز در موزه ساخته شده‎اند.

با تکمیل هر بخش، امکان بازدید مردمی هم فراهم شد تا این‎که در اردیبهشت ١٣٨٤ اولین بخش از این طرح یعنی روستای جلگه‌ شرق، راه‌اندازی و یک سال بعد افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید.

در گوشه و کنار این موزه ابزار گوناگون کشاورزی به نمایش درآمده است. همچنین خانه‎های موزه نیز تزئیناتی سنتی دارند که بیشتر آن‎ها توسط مردم استان به موزه اهدا شده است.

موزه میراث روستایی گیلان محل برگزاری جشنوراه‎ها و گردهمایی‎های فرهنگی نیز هست. هر از گاهی مراسم سنتی نمادین از جمله مراسم عروسی، کشتی‌گیله مردی، ورزاجنگ و لافندبازی نیز در فضای موزه به نمایش درمی‎آید.

برای دسترسی به این موزه فضای باز باید از کیلومتر ١٨ آزادراه رشت – قزوین، نرسیده به پلیس راه، جاده‌‏ سراوان به شفت را در پیش گرفت و با پیمودن اندک مسافتی، به ورودی موزه رسید.

موزه گرمابه و تاریخ شهر فاروج (خراسان شمالی)

موزه-گرمابه فاروج در سال 1388 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و چندی بعد با کاربری موزه‌ی تاریخ آغاز به-کار کرد. این موزه تنها موزه‌ی شهر فاروج است و بنای آن یعنی حمام بالغ بر صد‌و‌پنجاه سال قدمت دارد و پیشینه‌ی آن به‌دوران قاجار باز‌می‌گردد. این حمام از نوع خزینه‌ای است و دارای ظاهری ساده و نمایی سیمانی است و اینطور که روایت شده است معماران این بنا یزدی‌هایی بودند که در این منطقه سکنی گزیده بودند.

این حمام دارای یک بخش قدیمی و یک بخش جدید‌تر است بخش قدیمی شامل خزینه، رختکن، آتش‌خانه و.. است. آتش‌خانه‌ی حمام به‌وسیله‌ی چوب و هیزم و بعدتر به‌وسیله‌ی روغن سیاه آب حمام را گرم نگه می‌داشت و بخش جدیدتر بنا که براساس نیاز زمانه تعریف شده است دارای اتاقک‌های حمام انفرادی و دوش حمام است و غالباً افراد سرشناس و یا بانوان ازاین بخش استفاده می‌کردند. موزه‌ی فاروج دارای دو بخش است؛ 1- بخش سربنیه؛ این بخش به وسیله‌ی چند پله از ورودی حمام آغاز می‌شود و پس از آن به هشتی و سرانجام به سربنیه یا همان رختکن می‌رسد این بخش دارای سه غرفه با نام های استاد حمامی، غرفه انگور و غرفه مراسم شیرواره است. 2- بخش گرمخانه این قسمت که شاید زیباترین قسمت حمام نیز باشد دارای سقف گنبدی بلند و نورگیرهایی بر روی سقف است. این بخش شامل غرفه‌های دلاک، عطاری، نمازخانه، باستان‌شناسی، غرفه‌ی شخصیت‌های برجسته فاروج و خزینه حمام است. در غرفه‌ی عطاری گیاهان دارویی که در شهر فاروج کاشت و برداشت می‌شود نیز نمایش داده شده است.

در غرفه‌ی شخصیت‌های فاروج تندیس‌های مشاهیر این خطه به‌همراه خلاصه‌ای از زندگی‌نامه و خدمات ایشان ارائه شده است و از میان این افراد می‌توان به آیت‌الله نجفی قوچانی اشاره کرد. در غرفه‌ی باستان‌شناسی این بخش به دو موضوع آثار باستانی کشف شده در حفاری‌ها و صنایع‌دستی خراسان‌شمالی پرداخته است. خراسان‌شمالی در طی اعصار گذرگاه اقوام مختلفی چون کرد، ترک، فارس، کرمانج، ترکمن و بسیاری دیگر بوده است و در این قسمت سعی شده است به‌نوعی تاریخچه و پیشینه‌ی این اقوام و همچنین صنایع‌دستی آنها معرفی شود. مهم‌ترین صنایع‌دستی این خطه جوراب‌بافی است که بخشی از موزه به آن اختصاص یافته است. کیسه‌ی حمام، سفره‌ی محلی، پارچه‌بافی و قالی‌بافی از دیگر آثار تولیدی این منطقه است.

نشانی:فاروج – خ شهيد مقيم – حمام تاريخي فاروج

ساعت بازدید:شش ماهه اول سال 19-9و در شش ماهه دوم سال17-8

ایام تعطیل: چهاردهم خرداد-بيست و يكم رمضان-بيست و پنجم شوال- نهم محرم- دهم محرم- بيست و هشتم صفر

موزه پارینه سنگی زاگرس

وجود محوطههای پارینه سنگی متعدد در منطقه ی زاگرس و نیز شرایط مساعد این منطقه در اثر شکار را میتوان در زمره‌ی مهمترین دلایل گزینش منطقه برای احداث تنها موزه‌ی پارینه سنگی در سرتاسر خاورمیانه برشمرد. مجموعهی تکیه بیگلربیگی محل اولین موزه ی پارینه سنگیِ خاورمیانه و یکی از مشهورترین موزههای تخصصی جهان است. تکیه در ‌سال ۱۳۰۹ به دست عبدالله‌خان فراش‌باشی، مشهور به بیگلربیگی، تأسیس شد.

این بنا دارای سه در ورودی است و حیاط آن حدود پنج و نیم متر پایین‌تر از خیابان ساخته شده است. به روایت کارشناسان، زیباترین آینه‌کاری‌های دوران قاجار در این بنای ارزشمند در معرض دید علاقهمندان قرار گرفته است. موزهی پارینه سنگی زاگرس که یکی از موزه‌های مادر در کشورمان محسوب می‌شود، در سال ۱۳۸۶ به دست فریدون بیگلری و مرادی بیستونی تأسیس شد. این موزه شامل مجموعه ای از ابزارآلات سنگی و استخوانهایی از انسان‌های نخستین در دوره‌های بسیار قدیم است که از سکونتگاه‌های نخست بشری جمع آوری شده و به نمایش درآمده‌ است. این موزه دارای چهار اتاق است که در آنها آثاری متعلق به دورههای پارینه سنگی و نوسنگی با قدمت ۱۰۰۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال پیش نگهداری میشوند. آثاری از دوران پارینه سنگی در سراسر کشور، از جمله آثار کشف شده در غار شکارچیان، غار مرتاریک، غار وزمه (در اسلام آباد غرب)، بقایای استخوانهای جانوران منقرض شده در خراسان و لرستان و… از دیگر آثاری است که در موزه پارینه سنگی کرمانشاه به نمایش در آمده است.

قدیمی‌ترین شیء به نمایش درآمده در این موزه، ابزار سنگی با قدمت نزدیک به یک میلیون سال است که خاستگاه و محل کشف آن «کشف رود خراسان» است.

همچنین در این موزه، مولاژ مردی نئاندرتال در حال حمل لاشهی یک شکار و انسان هوشمند، و تصاویر بازسازی شده از شکارچیان عصر سنگ نمایش داده میشود. با توجه به اینکه ساخت اینگونه مولاژها فرآیندی بسیار فنی و حساس است، تنها تعداد معدودی از موزههای مشهور دنیا موفق شدند نمونه های قابل قبولی از این انسانهای منقرض شده را به نمایش بگذارند. مولاژ حاضر در موزهی زاگرس که در ابعاد واقعی است، به دست گروهی از هنرمندان پیکره ساز و تحت نظر دکتر فریدون بیگلری (باستان شناس و متخصص پارینه سنگی) ساخته شده است.

موزه هنرهای تزئینی ایران

موزه هنرهای تزیینی ایران در عمارت تاریخی رکیب خانه واقع شده است که مربوط به نگهداری یراق آلات اصطبل سلطنتی در دوران صفویه بوده و در دوران قاجار نیز به عنوان محل زندگی ظل السلطان حاکم اصفهان مورد استفاده قرار می گرفته است.در سال 1375 با انتقال حدود 4000 قطعه شی از موزه هنرهای تزیینی ایران در تهران به اصفهان این موزه مورد بهره برداری قرار گرفته است.اشیا مربوط به دوران صفویه،قاجار و معاصر است و مربوط به هنرهای سنتی در 7 بخش نگارگری و مینا،آثار فلزی،آثار چوبی(منبت و معرق)نقاشی رنگ روغن و جلدهای لاکی،سفالینه،منسوجات،و نسخ خطی و کتابت می باشد.

موزه آیینه و روشنایی یزد

نای موزه آیینه و روشنایی در سال 1320 ه.ش ، به دستور آقای صراف زاده؛ یکی از متمولین استان یزد، جهت مهمانسرای خصوصی ایشان در باغی به وسعت 8174 متر مربع و با زیر بنای 837 متر مربع احداث شد که پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به نفع بنیاد مستضعفان مصادره گردید و در فروردین ماه سال 1360 ه. ش با کمک و همکاری بنیاد مستضعفان، به محل اولین موزه استان یزد اختصاص یافت و موزه قصرآئینه نام گرفت.

در تیرماه همان سال، اشیاء وقفی مرحوم سید حسین حیدری (کلکسیونر یزدی) شامل نسخ خطی از خوشنویسان برجسته ایران،اسلحه،سکه،کبریت،تمبر،قفل و … از دوره قاجاریه تا معاصر طبق وصیتنامه ای با نظارت شهید ایت ا… صدوقی به عنوان نخستین موزه در استان یزد بازگشایی و به نمایش عموم درآمد.

پس از آن در سال 1376 ه.ش با انجام تغییراتی در موزه، به عنوان نخستین گنجینه تخصصی آیینه و روشنایی در استان درآمد که در جای خود از نظر عنوان و محتویات بی نظیر و منحصر بفرد است.

ساختمان این موزه تجسم عینی کوشک‌های ایرانی است؛ هر چند سبک معماری آن با معماری اروپایی (بنابر مقتضیات زمان) نیز عجین گشته است.

کوشک، عمارتی است چند وجهی در میان یک باغ، که به واسطه‌ی وجود منظرگاه‌های گوناگون، فضای سبز، جریان آب یا استخری بزرگ، ایجاد حس آرامش و لذت در استفاده از آن متجلی شده و مزیت استفاده از چشم‌اندازی مطلوب و مفرح را فراهم می‌سازد.

معماری بنا، تلفیقی است از معماری سنتی و معماری اروپایی؛ با تزئینات گچبری، آئینه کاری و نقاشی‌هایی در اوج ظرافت. همچنین شبکه‌هایی ظریف و هنرمندانه از هنر گره چینی، به درها و پنجره‌ها جلوه‌ای خاص بخشیده است. وجود فضای سبز وآب نما نیز به زیبایی بنا دو چندان افزوده است.

موزه گرمابه علی‌قلی آقا

حمام علی‌قُلی‌آقا در منطقه بیدآباد اصفهان به وسیله علی قلی آقا از درباریان دو پادشاه صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی در مجموعه‌ای که خود، بانی آن بوده، به سال ۱۱۲۵ هجری قمری ساخته شده‌است.

حمام علي‌قلي آقا به همراه مجموعه بناهاي عمومي ديگر شامل مسجد، بازارچه، چهارسو و سرا از دوره صفوي به يادگار باقي مانده است. باني اين بناها عليقلي آقا از خواجگان حرم شاه سليمان و شاه سلطان حسين صفوي بوده است. دو كتيبه مورخ 1122 ق در مسجد عليقلي آقا و نقل مؤلف تاريخ اصفهان از ساخت حمام در سال 1112 و بالاخره تاريخ 1125 در انتهاي وقفنامه حمام نشان مي‌دهد كه اين بنا از آثار نيمه اول قرن دوازدهم هجري قمري است. در سال 1379 به همت شهرداري منطقه 1 حمام عليقلي آقا خريداري و از سال 1381 تا 1383 توسط سازمان نوسازي و بهسازي شهرداري اصفهان مرمت شده و اكنون به عنوان موزه در حال فعاليت است.اين بنا به شماره 226 در تاريخ 22/9/1314 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

موزه باستان شناسی و مردان نمکی (عمارت ذوالفقاری)

موزه باستان شناسی زنجان در ساختمانی مشهور به عمارت ذوالفقاری و در مرکز شهر زنجان و در ضلع شمالی 《سبزه میدان》در محله ای به نام دالان آلتی قرار دارد.

عمارت ذوالفقاری پیش تر منزل حاکم زنجان بوده است که بعد ها به موزه باستان شناسی زنجان تغییر کاربری داده شد. این عمارت اعیانی از بخش های گوناگونی شامل اندرونی و بیرونی تشکیل شده بود.

ناگفته نماند از این خانه تاریخی در حال حاضر فقط عمارت بیرونی آن باقی مانده که به نام مالک آن، 《عمارت محمود خان ذوالفقاری》معروف شده است. گفته می شود این خانه را سردار اسعدالدوله پدر محمود خان در اواخر حکومت قاجار ساخت و بعد از مرگ او، محمود خان در آن اقامت داشت. در دهه های پیشین این منطقه از زنجان محله اعیان نشین به حساب می آمده است و سران شهری هرکدام در آن عمارتی داشتند.

با پیروزی انقلاب اسلامی مالکیت خانه ذوالفقاری در اختیار سازمان های گوناگون قرار گرفت تا این که با قرار گرفتن آن در فهرست آثار ملی، توجه ببش از حد به آن شد و جلوی تخریب آن را گرفتند.

در سال ۱۳۷۹ خورشیدی بود که اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به مرمت و تغییر کاربری عمارت ذوالفقاری گرفت و طی چندین مرحله عملیات مرمت و با انتقال آثار به‌دست آمده از معدن نمک «چِهرآباد» در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، موزه موقت مردان نمکی در این مکان به نمایش درآمد و در سال ۱۳۸۸خورشیدی، اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد.

سازه بنا و نمای آن تا حدودی حفظ شده است و به باور کارشناسان، بسیار شبیه به بناهای اواخر دوره قاجار است که از سبک گوتیک اروپایی الهام گرفته شده‌ است. سقف بنا شیروانی است و نورگیر زیبایی به سبک «کلاه فرنگی» دارد.

از جمله پرآوازه ‎ترین اشیای موجود در این موزه، پیکر مردان نمکی است که سه مورد از آن‎ها در این موزه نگهداری می‎شود. ناگفته نماند که یکی از مردان نمکی هم امروزه در موزه ایران باستان در تهران نگهداری میشود.

موزه مردم شناسی تفت

ين بنا در اوايل قرن 9 هجري توسط عارف شهير، شاه نعمت الله ولي (متوفي 834 هجري و مدفون در ماهان كرمان) به هنگام مسافرت به تفت ساخته شده و در طي سال‌ها يكي از پايگاه‌هاي سلسله نعمت اللهي در اين منطقه بوده و تعدادي از فرزندان و نوادگان شاه ولي در آنجا اقامت داشتند. در سال 925 ه‍.ق. و بعد از كشته شدن شاه خليل ثاني ( از نوادگان شاه ولي) در هرات، جسدش را به تفت آورده و در خانقاه شاه ولي به خاك سپردند و به همين جهت بنا با گذشت زمان به بقعه يا خانقاه شاه خليل، تغيير نام داده است. اين بنا در بازسازي هاي بعدي، جاي خود را به بقعه، حسينيه و مسجد داده است. امروزه از اين خانقاه تنها بقعه شاه خليل باقي مانده كه طرحي مربع با پوشش گنبدي دارد.

آثار به نمایش در آمده در موزه

-نسخ خظی شامل قران و ادعیه و سایل کتابت.

-ابزار و آلات مشاغل سنتی تفتاز قبیل حلاجی، نخ ریسی، نوغان داری، تار سازی و چیلانگری ( آهنگری ) در قالب نمایش توسط مولاژ و پیکره های انسانی.

-وسایل تعزیه از جمله: سپر،زره، شمشیر، سرپنجه و …

-وسایل موقوفه موجود در بقعه شاه خلیل شامل: زیلو، انواع آیینه، تابلو، چراغ، شمعدان و …

-وسایل روشنایی از قبیل : پیه سوز و چراغ لامپا

-وسایل نگهداری مواد غذایی و طبخ و صرف غذا ( دیگ سنگ، کاسه و بشقاب مسی، آفتابه سلبچه، کوزه سفالی و سبد حصیری)

-وسایل مربوط به استحمام شامل: سینی زیرپایی، سنگ حنا بندان و طاس حمام

-انواع طپانچه و باروت دان

موزه تاریخ طبیعی اردبیل

موزه ی تاریخ طبیعی اردبیل در حاشیه ی شرقی دریاچه ی شورابیل قرار دارد و گونه های مختلف حیوانی در آن نگهداری می شود و در آن به نمایش زیست بوم های مختلف استان اردبیل و انواع و اقسام جاندران می پردازد. این موزه به سال 1381 در دو طبقه و با مساحتی بالغ بر 4638 متر مربع بازگشایی شد. در طبقه ی دوم موزه ارتفاعات سبلان و دریاچه ی زیبای شورابیل خودنمایی می کند این دریاچه یکی از جاذبه های طبیعی اردبیل است که نتایج مطالعات زمین شناختی نشان می دهد که قدمت این دریاچه قدیمی تر از دریاچه ارومیه است. در این مجموعه علاوه بر گونه های مختلف جانوری از تیپ های مختلف گیاهی و انواع سنگ ها نیز نمایش و نگهداری می شود. موزه ی تاریخ طبیعی اردبیل از بخش های مختلف نمایشگاهی، مطالعاتی و آموزشی، هنری و رفاهی تشکیل شده است. و بخش نمایشگاهی آن به شش بخش آفرینش، دیرین شناسی، زیست بوم دشتی، زیست بوم تالاب، زیست بوم بوستان و آکواریوم تقسیم بندی شده است. بخش اول موزه به بخش دیرینه شناسی و آفرینش شناخته می شود و به نمایش مراحل مختلف زمین شناختی و موقعیت زمین در منظومه شمسی اختصاص داده شده است. بخش دیگر موزه به نمایش گونه های جانوری مختلف که بالغ بر یکصد و بیست گونه است می پردازد این گونه ها به صورت تاکسیدرمی شده نمایش داده می شوند و شامل هشتاد گونه پرنده، بیست گونه پستاندار، دوازده گونه دوزیست و انواع ماهی ها و همچنین هشت گونه جاندار نایاب وحشی است و نحوه ی چیدمان حیوانات و پرندگان به شکلی است که بازنمایی از زندگی حقیقی جانوران در طبیعت باشد. سه نوع زیستگاه که در این بخش نشان داده شده است عبارتند از زیستگاه کوهستانی، زیستگاه دشتی و تالابی که هر سه در استان اردبیل دیده می شود و دو زیستگاه تالاب و دشتی به شکل خوب و عالی در موزه جانمایی شده است. قسمت دیگر موزه شامل آثاری چون جمجمه، شاخ، بال و حشرات مختلف است و همچنین فسیل ها و کانی های متنوع نیز در همین بخش نمایش داده می شود. در همه ی این بخش ها آکواریوم های بزرگی تعبیه شده است که انواع مختلف ماهی و مارهای سمی و غیرسمی در سیزده گروه مختلف نگهداری و نمایش داده می شود. این موزه علاوه بر کاربرد نمایشگاهی یک موسسه آموزشی و تحقیقاتی نیز هست و بخشی از آن به ارائه کتب و مجلات علمی در زمینه ی حیات وحش و محیط زیست اختصاص دارد.

موزه مردم شناسی ابرکوه (خانه تاریخی صولت)

موزه‌ی مردم‌شناسی ابرکوه در سال 1385 توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری افتتاح شد. اشیاء موزه نیز هم به صورت دولتی و هم با همیاری مردم به صورت اهدا در اختیار موزه قرار گرفته است.

خانه‌ي صولت از جمله بناهاي تاريخي و فرهنگي شهرستان ابركوه مي‌باشد كه در بافت قديم واقع گرديده است. اين خانه با سردري بلند و باشكوه داراي گچبري‌ها و مقرنسكاري‌هاي بسيار زيباست. با عبور از سر در به راهرويي مي‌رسيم كه به ورودي اصلي منتهي مي‌شود. بر بالاي آن برج بلند مراقبت قرار دارد.

مساحت خانه حدود يك‌هزار متر مربع است كه 150 متر آن شامل حياط مركزي است و پيرامون آن عمارتي در دو طبقه و گاه سه طبقه (با احتساب زيرزمين) قرار گرفته‌است.از خصوصيات بارز بنا مي‌توان ستون‌هاي تزئيني گچبري شده زيبا، پركار و پرنقش و نگار كه به صورت برجسته با نقوش اسليمي گل و بوته و صفه‌هايي به صورت گوشواره مانند كه دور تا دور حياط را در بر گرفته نام برد كه ظرافت، سليقه و هنر هنرمند را به معرض نمايش گذاشته است. قدمت آن به اوايل دوره‌ي قاجاريه مي‌رسد.

آثار به نمایش در آمده در موزه

اقلام مردم شناسي و لوازم و وسايل مربوط به حرفه و پيشه هاي سنتي ،

انواع كوزه، خمره و …،

انواع ظروف (كاسه و …)

انواع سكه‌هاي قديمي

انواع سنگ‌هاي قديمي

لوازم حمام (دارودان، سفيداب، سفيداب دان و …)

ادوات كشاورزي (داس و …)

كتب خطي نفيس

انواع سنگ‌هاي حكاكي شده (سردر منازل، سنگ قبر و …)

ادوات شكار (تپانچه، چاقو و …)

موزه هگمتانه

موزه ی تاریخی هگمتانه در دامنه های شرقی زاگرس مرکزی و در مرکز شهر همدان قرار گرفته است. این تپه به شکل بیضوی در امتداد شمال غربی-جنوب شرقی بیش از هزار متر طول، پانصد متر عرض و در حدود پنجاه هکتار وسعت دارد. بیشترین بلندی آن نسبت به زمین های اطراف حدود بیست متر است و زیر ساخت طبیعی این محوطه ی عظیم باستانی را پشته ای صخره ای از سنگ های خاکستری رنگ تشکیل می دهد. این تپه به عنوان یکی از مهم ترین تپه های باستانی ایران، محل اختلاف نظر باستان شناسان بوده است و همواره در رابطه با محل هگمتانه ی باستانی (پایتخت مادها) مورخین، سیاحان و جغرافی دانان اختلاف دیدگاه داشته-اند. تناقض در مورد چگونگی احداث و نام بنیان گذار شهر اکباتان ( در یونان باستان به هگمتانه اکباتان می گفتند) هم در میان مورخان یونانی دیده می شود و هم در میان مورخان اسلامی این اختلاف نظر پابرجاست.

موزه ی هگمتانه با مساحتی بالغ بر ششصد متر مربع در مرکز این محوطه ی باستانی قرار دارد. این ساختمان در دهه ی بیست خورشیدی یک مدرسه ی شش کلاسه بود که به دلیل گسترش کاوش ها و کشفیات در منطقه به سال 1350 خورشیدی تغییر کاربری داد و در اختیار مرکز باستان-شناسی قرار گرفت و در سال 1372 خورشیدی با انجام پروژه های مرمتی و عمرانی مدرسه رسماً به موزه ی هگمتانه تبدیل شد و امروزه دارای یک سالن اصلی و دو راهرو است. این موزه دارای دو بخش تاریخی و اسلامی است که بخش تاریخی در راهروی غربی و بخش اسلامی در راهروی شرقی موزه نمایش داده می شود. آثاری که در هر دو بخش نگهداری می شود عمدتاً مربوط به کاووش-هایی است که در تپه ی باستانی هگمتانه انجام شده است.

تعداد آثار موزه ی هگمتانه بالغ بر دویست شی است و قدیمی ترین اثری که در موزه نگهداری می شود ظرف سفالی بزرگی است که قدمت آن به پنج هزار سال قبل از میلاد باز می گردد. از مجموعه هایی که در موزه نگهداری می شود می توان به مجموعه آثار سفالی (به شکل خمره های بزرگ که کاربری نگهداری آذوقه را در گذشته داشته-اند)، سنگی، استخوانی، فلزی، تابوتهای سنگی و سفالی مربوط به دوره ی تاریخی اشکانی، انواع سنگ قبرهای دوران اسلامی با خطوط کوفی، ثلث و نستعلیق، خمره ها و سنگ های زینتی مربوط به دوران تاریخی اسلامی، پایه ستون هایی از کاخ های تمدن هخامنشی، مُهرهای سنگی و شیشه ای، سر گاو سفالی از دوره ی هخامنشیان و بسیار آثار ارزشمند دیگر اشاره کرد.

خانه پیرنیا (موزه مردم شناسی نایین)

خاندان پیرنیا دردوره قاجار، از جمله خانواده‎های سرشناس و بزرگی بودند که مردان بزرگی را در دامان خود تربیت کردند. جد بزرگ خاندان پیرنیا، «میر عبدالوهاب» است. فرزند او، «مشیرالدوله» از صاحب منصبان عصر مشروطه و از نوادگان او، حسین پیرنیا که نماینده مجلس و استاد دانشگاه و بنیان‌گذار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران بود و هم‌چنین باقی نوادگان هرکدام در پست‌های مهم دولتی در دوره‌های قاجار و پهلوی مشغول به کار بودند.

میراث این خاندان بزرگ در شهر نائین جایی در نزدیک مسجد جامع این شهر قرار دارد. خانه‌ای که پیش‌تر به حاکم نایین تعلق داشت و در دوران قاجار به خاندان پیرنیا رسید. چند سال پس از انقلاب این خانه تاریخی به ثبت ملی رسید و در حال حاضر تبدیل به موزه مردم شناسی نایین شده است. یکی از بهترین نمونه های خانه های سنتی تاریخی در نایین، این خانه با سبک معماری صفوی است.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این خانه، تزئینات ظریف و زیبای آن شامل گچ‌بری و نقاشی است که به صورت تزیینات دیواری نمود یافته است. این نقش مایه‌ها شامل نقوش گیاهی، هندسی و همچنین حیوانی هستند. داستان‌های کهن ایرانی از جمله خسرو و شیرین، به صورت گچ‌بری به تصویر کشیده شده است. خانه پیرنیا هم‌چون سایر خانه‌های اصیل ایرانی، از بخش‌های مختلفی از جمله دالان، عمارت اصلی یا شاه‎نشین، هشتی و باغچه‎هایی پر دار و درخت تشکیل شده است. خانه پیرنیا در شهر نائین، شیوه معماری دوره صفوی را به نمایش می‌گذارد.

امروزه خانه پیرنیا تبدیل به موزه مردم‌شناسی شده است. در این موزه از گیاهان دارویی گرفته تا اسلحه و هم‌چنین ظروف زیبا نگهداری می‌شود. هم‌چنین بخشی از اتاق‌های موزه نیز به نمایش لباس‌های تاریخی به خصوص مربوط به دوره قاجار تعلق دارند. علاوه بر تماشای اشیای موزه، می‎توان از فروشگاه صنایع دستی آن، سوغات شهر نائین را به یادگار خرید و در چایخانه آن، میهمان میراث خاندان پیرنیا شد و خستگی در کرد.

برای رسیدن به خانه پیرنیا باید از اصفهان به سمت نائین رفت. در شهر نائین، این خانه در خیابان مسجد جامع و روبروی این مسجد واقع شده است و امکان بازدید از آن همه روزه به غیر از روزهای دوشنبه و همچنین تعطیلات رسمی فراهم است.

موزه عروسک های ملل

موزه‌ی عروسک­های ملل موزه‌ای خصوصی است که با تلاش‌های مسعود ناصری دریایی، علی گلشن و با حمایت فریده ناصری دریایی در مهرماه سال ۱۳۹۳ همزمان با روز جهانی صلح، با گردآوری ۷۰۰ عروسک از ۵۴ کشورجهان عمدتاً اروپا، آمریکای لاتین و آسیا ، در تهران آغاز به کار کرد. موزه از سال ۱۳۹۵ با پشتیبانی «گروه حامیان موزه­ ی عروسک‌های ملل»، «موسسه ­ی فرهنگی خانه دوستان آشنا» و «برنامه کمک‌های کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی» پس از یک دوره تعطیلی از خیابان پاسداران به محل فعلی واقع در تهران، خیابان میرداماد، خیابان نفت جنوبی، در خانه ای با قدمت ۸۰ سال، تغییر مکان و به طور جدی به فعالیت خود ادامه داد.

در حال حاضر، موزه دارای بیش از ۲۰۰۰ قطعه عروسک از ۸۰ کشور و فرهنگ مختلف است؛ عروسک‌های افغان، عروسک‌های ماتریوشکا روسی، عروسکهای Worry Dolles گواتمالا، عروسک‌های چینی، عروسک‌های آکوابا غنا، عروسک «لایکونیک» لهستان، عروسک‌های عربی،عروسک‌های داروما ژاپن، عروسک‌های عثمانی از جمله خرم سلطان، عروسک‌های خدایان هندی شیوا و پارواتی، عروسک‌های تاجیکی بدون چهره، عروسک‌های دوست داشتنی جادوگر سوئد، عروسک‌های اتریشی، عروسک‌های ارمنی، عروسک‌های آب فروش، عروسک کورن دال به معنای غلات که از جمله عروسک‌های کشورهای آمریکای جنوبی است، عروسک­های خراسان ساخته شده از سیب، عروسک‌های ساقه برنجی گیلان، عروسک‌های مبارک و تبارک، عروسک‌های باران­خواهی مازنی تنها بخشی از این عروسک­هایی است که مسعود ناصری‌ دریایی، روان‌شناسِ کودک، به کمک علی گلشنی طی ۲۵ سال از بخش‌های مختلف ایران و جهان جمع‌آوری کرده‌اند که به تفکیک قاره برای بازدید‌کنندگان آماده­ ‌ی بازدید است.

در موزه عروسک های ملل مخاطب می تواند با آیین‌، آداب و رسوم، هنر، پوشاک، موسیقی، صنایع دستی،زندگی، قصه ها و افسانه ها و دیگر عناصر فرهنگی کشورهای ایران و جهان آشنا شود. موزه ی عروسک‌های ملل در سال ۱۳۹۴ جایزه ی موزه‌داران برتر را از سازمان میراث فرهنگی و از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ جایزه ی موزه برتر را از ایکوم ( شورای بین المللی موزه‌ها) در شاخص های آموزش، پژوهش، کودک و نوجوان، خلاقیت و نوآوری، نگهداری و حفاظت و گردآوری دریافت کرد. موزه ی عروسک‌های ملل تا آنجا با استقبال کودکان مواجه بوده است که فقط مدارس و مهد کودک‌ها و پیش دبستانی‌ها ظرف مدت دوسال جهارده هزار بازدید از این موزه را به خود اختصاص داده اند.

موزه سنندج

موزه‌ی سنندج در بخش بيروني يكي از بناهاي دوره ی قاجار داير شده است . اين بنا به منزل سالار سعيد معروف است که مقارن با سلطنت ناصرالدين شاه قاجار، حدود ۱۵۰ سال پيش، به دست يكي از علمای به نام اهل سنت ملا لطف الله شيخ الاسلام، قاضي القضاتِ منطقه كردستان، در دو قسمت حياط و ساختمان بيروني و حياط و ساختمان اندروني بنا شد .اين بنا در سال ۱۳۵۴ شمسي به موزه تبديل شد.

موزه‌ی سنندج از دو بخش مجزا تشكيل شده است: بخش تاريخ و باستان ­شناسي و بخش مردم شناسی. طبقه­ ی اول كه شامل تالار شاه نشين با گچ بری های زيبا و اوروسي هفت لنگه و آيينه كاري هنرمندانه و باشكوه است و اتاق های كنار آن به نمايش آثار تاريخي ايران از پيش از تاريخ تا اواخر دوره ی ساساني اختصاص یافته است. مجموعه آثار موجود در موزه دربردارنده‌ی یک طیف وسیع زمانی از ۳۰۰۰ سال پيش، دوره ماد، دوران تاريخي و قبل از اسلام است. شاخص ­ترين آثار اين بخش اشياي مربوط به نقاط مختلف استان و به­ ويژه آثار سفالي، مفرغي، عاج و استخوان های يافت شده از تپه­ی زيويه و غار كرفتو است كه در سال های اخير در حفاري های علمي به دست آمده است. علاوه بر این، در همین بخش شاهد نمایش آثار بااهمیت دیگری نیز هستیم که عمدتاً دربرگيرنده آثاری از دوره ی اشكاني و ساساني و نیز هزاره ی اول قبل از ميلاد است.

در رابطه با طبقه ی دوم موزه که از منظر معماری نیز قابل توجه و دربردارنده‌ی اتاق های بزرگ و ايوان مزين عمارت است باید گفت که به آثار دوره های مختلف اسلامي از اوايل اسلام تا دوره قاجاريه اختصاص يافته است. در زيرزمين موزه که به بخش مردم ­شناسی اختصاص دارد، حوض خانه‌ی زيبايی داير است. اين بخش از نظر معماري بسيار زيباست و داراي سقفی گنبدي همراه با گچبری­ها و آيينه کاری های درخشان است. در بخش مردم شناسي كليه ی اشيا، ابزار و وسايلي كه از ديرباز در زندگی روزمره‌ی مردم منطقه رایج بوده و کاربرد داشته است به نمايش درمی آید و از اين طريق مي توان زمینه های فرهنگی و اجتماعی زندگی مردم در دوران های مختلف آشنایی پیدا کرد. این موزه در مرکز شهر و در خیابان امام خمینی، در نزدیکی جاذبه های مسجد جامع سنندج، عمارت آصف وزیری و خانه مجتهدی قرار دارد.

خانه رئیسعلی دلواری

موزه رئیسعلی دلواری که پیش از این، خانه این سردار ایرانی به شمار می‎آمده، در بخش جنوب شرقی شهر «دِلوار» در بخش شهرستان «تنگستان» از استان «بوشهر» است. این موزه به دست بازماندگان شادروان رئیسعلی دلواری به سازمان میراث فرهنگی هدیه شد. پس از آن، این ساختمان که در 45 کیلومتری «بوشهر» قرار گرفته، در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.

خانه­ رئیسعلی دلواری در مساحتی نزدیک به چهار هزار متر گسترده و در پایان دوران قاجار به سال 1286 ساخته شد. دیوارهای سپید و کوتاه این خانه که نمادی از تاریخ مشروطه­ ایران نیز هست در فروغ خورشید دلوار می‎درخشد.

رئیسعلی دلواری به سال 1261 خورشیدی در دلوار زاده شد. هنگامی که نیروهای بریتانیا به سال 1915 میلادی ناگهان در بوشهر پیاده شدند، این سرباز میهن در چندین برخورد و برای هفت سال، در جایگاه فرماندهی نیروهای ایرانی با بیگانگان، به رویارویی با آن‎ها پرداخت. تنها در یکی از این نبردها دلیران تنگستان توانستند سپاه 5 هزار نفری انگلیس را شکست دهند. فرمانده¬ی جوان نیروهای تنگستان در هنگام جنگ جهانی اول و مرزبان بوشهر و دیگر مرزهای دریایی در جنوب ایران، به سال 1294 خورشیدی، هنگامی که تنها 33 سال داست، در شبیخونی در «تنگک صفر» بوشهر گرفتار آمد و جان باخت. پیکر بی جان او در «دار السلام» نجف به خاک سپرده شده است.

در و پنجره های خانه از چوب است که سوختگی چوب ها دربرابر سپیدی دیوارها زیباتر دیده می شود. درگاهِ خانه دو ستون با یک آسمانه ی کوچک دارد. پس از درگاهِ ساختمان موزه، 2 بخش شبیه هم در راست و چپ درگاه است. در میان این دو بخش نیز راهرویی وجود دارد که گردشگران را به سمت میان سرای خانه هدایت می‎کند. در این خانه 23 اتاق وجود دارد و هفت بخش به نگهداری از اسناد و نشانه های تاریخی سپرده شده.

همچنین از میان آرایه­های این سازه می­توان به گچبری ها و شیشه های رنگی و بخش ستون دار با باغچه هایی با درخت نخل و نیز گلاب دان‎ها و چراغ‎های لاله را دید. امروزه این موزه همچنین موزه مردم شناسی بوشهر نیز هست. در این موزه تندیس های رئیسعلی دلواری، تندیس هایی از دلیران تنگستانی، جنگ افزار، چند گردونه توپ، وصیت نامه، سوگندنامه و مجموعه‌ای از تمبرهای قدیمی نگه داری می شود.

از زندگانی و پایداری این سردار ایرانی و یاران تنگستانی و بوشهری‎اش سریالی به نام «دلیران تنگستان» به کارگردانی «همایون شهنواز» و تهیه‌کنندگی «ملک‌ساسان ویسی» ساخته شد که در سال ۱۳۵۳خورشیدی از تلویزیون ملی ایران پخش شد.

کاخ مروارید

«کاخ مروارید» یا «کاخ شمس» در مهرشهر کرج، در استان البرز جای دارد. این کاخ میان سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ خورشیدی از سوی بنیاد «فرانک لوید رایت» و به دست «وسلی پیترز» و همکاری «ویلیام کیس» و «نظام عامری» برای شمس پهلوی پی‎ریزی شد. شمس پهلوی که از بیماری آسم رنج می برد، به سفارش پزشکان، مهرشهر کرج را برای زندگی برگزید. هزینه ساخت کاخ شمس در زمان خود یک میلیارد دلار بوده است. کاخ شمس کرج در شمار فهرست آثار ملی ایران جای دارد.

زمین کاخ شمس ۱۱۱ هکتار وسعت دارد و کوشک آن ۲۵۰۰ متر و چهارگوش است. سازه کوشک از بتُن ساخته شده و مانند یک سفره‌ ماهی است که صدفی را در برگرفته است. همچنین یک سقف مارپیچ و دارای نورگیر و دانه­ های مروارید سراسر بام و بخش ها را پوشش می داده است.

دریاچه کاخ در میانسرا قرار دارد که همانند باله‌های سفره‌ ماهی در گوشه شمالی و بیرون کاخ گسترده شده و از سه جهت ساختمان را در برگرفته ‌است. عمق این دریاچه چنان ساخته شده است که امکان قایق رانی در آن وجود داشته باشد.

سازه کوشک از بخش های گوناگونی مانند گنبد بزرگ، گنبد کوچک، تالار طلایی بار، دفترهای کاری، تالار پذیرایی، پلکان شیبدار، راهروهای اکریلیک، آرایه های کلیسایی، سالن سینما و تئاتر با گنجایش 99 نفر، سرای بیلیارد، استخر آب، آب‌نما، بخش نگهداری پرندگان، پنجره های تا ­دار، اتاق صدف، اتاق ناهارخوری و اتاق‌های خواب تشکیل شده است.

نوررسانی به کاخ جدای از نورگیرهای بسیار، با چراغ های سقفی و لوسترها فراهم آمده و در لایه ها و رویه های شیشه ای فراوان به کار رفته در ساختار این سازه بازتاب یافته و دوچندان شده است.

کاخ شمس که نمونه ای والا از معماری سده بیستم در ایران و یکی از یادگارهای تاریخی شهرستان کرج است، پس از دهه ها نشت آب به بتُن در سازه بنیادین و نابودی گنبدهای نگهدارنده، در حال بازسازی است و اجازه بازدید عمومی آن تنها برای مناسبت‌های خاص صادر می‌شود.

عمارت مفخم

عمارت مفخم بزرگ ترین و شاخص ترین اثر معماری دوره ی قاجار در دهه ی 1300 هجری قمری، همزمان با حکومت ناصرالدین شاه، به دستور یارمحمد خان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شد که محل سکونت خانواده ی وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است. این عمارت در گذشته در داخل باغ بزرگی قرار داشت و تا پیش از وقوع زلزله ی بجنورد از بخش های مختلفی همچون آینه خانه، دروازه ی ورودی حوض خانه، باغ فَواره و عمارت کلاه فرنگی تشکیل شده بود که در حال حاضر تنها آینه خانه و عمارت مفخم به جای مانده است و امروزه موزه مردم شناسی بجنورد در آن برپا است.

نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب و در دو طبقه ساخته شده است که سراسر آن با انواع کاشی کاری با سبک ها و رنگ های مختلف، گچبری و آیینه کاری با انواع طرح ها و نقوش تزیین یافته است. هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی با مصالحی نظیر آجر با ملات گچ است. عمارت مفخم هم اکنون محل استقرار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان شمالی است.

موزه پست تهران

خیابان باغ ملی یکی از جذاب‌ترین نقاط شهر تهران است و مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری تاریخی را می‌توان در آن دید. موزه پست یکی از جاذبه‌های گردشگری واقع در این منطقه است که در نزدیکی سردر باغ ملی تهران جای گرفته است.

موزه پست یکی از زیباترین ساختمان‌های دولتی بوده است که در سال ۱۳۶۹ کاربری فعلی، یعنی موزه پست، را پیدا کرده است.

تاریخ ساخت این بنا به سال ۱۳۰۷ بازمی‌گردد. نیکلاس مارکوف معمار این بنا بوده است. مارکوف معماری بناهای دیگری هم‌چون زندان قصر و چندین مدرسه، از جمله دبیرستان البرز و مدرسه جدید دارالفنون، را نیز بر عهده داشته است.

موزه پست بخشی از ساختمان اصلی است که در مجاورت سردر باغ ملی قرار دارد و در گذشته اداره گمرکات پست بوده است.

این موزه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. سالن لمینیت تمبر یکی از بخش‌های این موزه است. در این قسمت از موزه، تمبرهایی که توسط مسئولین و افراد سرشناس مرتبط با هر حوزه امضا شده است، لمینیت و نگه‌داری می‌شوند. در بخش دیگری از موزه تصاویر وزرای پست و تلگراف و تلفن، از اولین وزیر تلگراف یعنی علی قلی خان مخبرالدوله، تا وزیر ارتباطات و فناوری کنونی به نمایش در آمده است.

در بخش دیگری از موزه پست نیز می‌توانید از تمبرهای مختلف، از دوران قاجار تا جمهوری اسلامی، بازدید کنید. تعدادی از تمبرهای کشورهای خارجی نیز در این موزه به نمایش در آمده‌اند.

یکی دیگر از بخش‌های جذاب موزه به نمایش وسایل ارتباطی قدیمی اختصاص داده شده است. غرفه مخابرات بخش دیگری از موزه پست است که در آن می‌توان سیر تحول وسایل ارتباطی، از مورس و تگراف تا فکس و تلفن و ماهواره زهره، را نظاره کرد.

علاوه بر قسمت‌های اصلی چایخانه سنتی و فروشگاه نیز در موزه پست آماده پذیرایی و خدمت‌رسانی به بازدیدکنندگان هستند.

موزه پست در میدان امام خمینی، خیابان امام خمینی، جنب سردر باغ ملی قرار دارد. در برنامه‌ی بازدید از موزه پست می‌توانید از دیگر نقاط دیدنی این منطقه تاریخی تهران نیز دیدن کنید و اگر حوالی ظهر اینجا هستید، سری به خیابان سی تیر و غذافروشی‌های خیابانی خوشمزه آن بزنید.

موزه عصارخانه شاهی

عصارخانه شاهی کارخانه قدیمی روغن‌گیری بوده و از عصر صفویه تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مشغول به کار بوده و از سال 92 به عنوان موزه افتتاح شده است.

در حال حاضر مساحت عصارخانه شاهی ۳۸۰ متر مربع است ولی در گذشته مساحت اصلی آن ۱۸۰۰ مترمربع بوده که اکنون مکان‌ هایی مانند شترخان، بارانداز و ورودی بازرگانان از بین رفته است و فقط یک تیرخانه و دو انبار تو در تو در بخش شرقی تیرخان، در دو طبقه باقی مانده است؛ در محل بارانداز عصارخانه هم اکنون پاساژ طلا فروشان قرار دارد.

این عصارخانه در یک طبقه با ارتفاع حدود ۱۱ متر و سه فضای گنبدی شکل با مقطع کجاوه ساخته شده است که سقف ‌ها به سبک طاق و چشمه و نورگیرهای سقف، روشنایی عصارخانه را تأمین می ‌کنند. سقف گنبدی شکل به دلیل خنک نگه داشتن محل برای نگهداری روغن موجود در عصارخانه بوده است. دیوارها و سقف خشتی بدون کاربندی، قاب سازی، تزئینات و پنجره ساخته شده است، فضای اصلی دارای پنج قسمت پیشخوان، بارانداز، شترخوان، گرم‌ خانه و تیرخانه بوده است.

دیوارها و سقف خشتی و به دلیل کاربری آن بدون کاربندی، قاب ‌سازی، تزئینات و پنجره ساخته شده است. دانه‌ های روغنی که در این عصارخانه به کار می‌ رفت و مورد روغن کشی قرار می ‌گرفت معمولاً کنجد، پنبه دانه، خشخاش و آفتاب گردان بوده است.

در سال ۱۳۷۹ سازمان نسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، عصارخانه را از مالک اعیانی آن خریداری نمود و از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ اقدام به مرمت و ساماندهی آن کرده است و به عنوان موزه مورد بازدید مردم و گردشگران قرار دارد.

عصارخانه شاهی از سال ۱۳۹۲ به عنوان اولین و تنها پایگاه تخصصی مطالعات فرهنگ عامه در کشور به فعالیت می‌ پردازد. از سال ۱۳۹۵ این پایگاه طرح تاریخ شفاهی مشاغل سنتی اصفهان را آغاز نمود و چندین فیلم مستند نیز بر مبنای این تحقیقات از مشاغل سنتی اصفهان تولید گردید. این مرکز تخصصی در زمینه برگزاری کارگاه ‌های تاریخ شفاهی نیز فعال است

نشانی:اصفهان، میدان نقش جهان، جنب ورودی بازار قیصریه، بازار قنادها، بازار عصاری (پاساژ امین)، موزه عصارخانه شاهی

موزه عروسک و اسباب بازی کاشان

یک موزه و یک اقامتگاه بومگردی که خدماتی ویژه برای خانواده ها وعلاقمندان موضوعات فرهنگی دارد؛این خانه تاریخی متعلق به «جعفرعلامه فیضی» شاعر و روحانی اواخر قاجار است ،که از سال 1393 مرمت و تبدیل به خانه موزه عروسک و اسباب بازی شده است.دربازدید واقامتتان؛ قدیمی ترین عروسکهای ایران و جهان آشنا می شوید.اسباب بازی های دست ساز قدیمی و اولین نمونه های اسباب بازی های کارخانه ای را می بینید.و برای برنامه های کاشان گردی تان می توانیدراهنمای ویژه کودکان به همراه داشته باشید. نمایش خیمه شب بازی به شیوه دوران قاجار و نمایش عروسکی اسب چوبی را می بینید و در کارگاه موزه ،عروسک و اسباب بازی می سازید.

موزه قلعه جلال الدین گرمه (خراسان شمالی)

قلعه جلال‌الدین گرمه که امروزه علاوه بر اهمیت تاریخی به‌عنوان موزه مردم‌شناسی نیز کاربری دارد در سال 1356 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران درآمد و در سال 1386 مرمت بنای قلعه آغار شد و پس از چهار سال در سال 1390 خورشیدی موزه‌ی مردم‌شناسی قلعه جلال‌الدین در گرمه بازگشایی شد. این قلعه در بخش جاجرم و درجنوب بجنورد در بالای کوه مرتفعی واقع شده است و اطراف آن را دشت‌های وسیع احاطه کرده است. ابتدا در نگاه اول تصور می‌شود که این بنا یک کاروانسرا است و این سوال پیش می‌آید که آیا به چه منظوری این کاروانسرا بر بالای کوهی که از هر طرف با شیب تند به دشت منتهی می‌شود ساخته شده است ولی هر‌چه بیشتر به‌آن نزدیک می‌شویم به‌عظمت و موقعیت دفاعی آن بیشتر پی‌ می‌بریم.

طرح کلی بنا شش‌ضلعی است و در هر ضلع آن یک برج دایره‌ای شکل قرار دارد ارتفاع برج‌ها تا 15 متر نیز می‌رسد. در هر برج قلعه خمره‌های بزرگی تعبیه شده است تا در مواقع اضطراری آذوقه‌ی افراد قلعه را تامین کند. سنگ‌های به‌کار رفته در نمای خارجی بنا صاف و ارتفاع دیواره-های قلعه یک‌و‌نیم متر و قطر آنها پنج‌متر است. به‌اعتبار سفالینه‌هایی که از حیاط قلعه به‌دست آمده تاریخچه‌ی ساخت آن را مربوط به‌ قرن‌های ششم تا هفتم هجری عنوان کرده‌اند هر گروه از کارشناسان اهل فن دلیل پیدایش این قلعه را به‌زمان و فرد خاصی نسبت داده‌اند اما اکثراً بر این باورند که قلعه به‌دستور سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه در هنگام حملات مغول به‌ایران برای مقابله با سپاهیان قوم مهاجم ساخته شده است. و درحقیقت موزه نیز با هدف شناسایی جلال‌ الدین خوارزمشاهی آغاز به‌کار کرد. جلال‌الدین فرزند خوارزمشاه در مقابل مغولان دست به‌مقاومت جدی زد.

وی به‌غزنه رفت و بعد از چند پیروزی، در نبرد با چنگیز‌خان در سواحل رود سند مغلوب شد و فرار کرد و تا پنجاب و سند امپراتوری کم‌دوامی بنا نهاد. اما فرار وی منجر به‌اولین حمله‌ی مغول به هند شد.

جلال‌الدین پس از دو سال توقف در هند به امید تجدید بنای امپراتوری به ایران بازگشت و بعد از یک دهه‌ی پرتلاطم حمله به عراق و قفقاز در سال 628 قمری در حال فرار از دست مغولان در کردستان کشته شد. در طبقه‌ی اول م وزه به‌وسیله‌ی تابلوهایی به‌سبک پرده‌خوانی و نقالی که نوعی آئین و نمایش ملی-مذهبی در ایران است وقایع تاریخی دوران مغول و زندگی جلال‌الدین روایت می‌شود.

موزه مردم شناسی اشکذر

ین موزه در حمام قدیمی و عمومی محله باغستان شهر اشکذر در سال 1390 راه اندازی شد که بنای آن متعلق به اواخر قاجار می باشد و در دو قسمت حمام بزرگ و حمام کوچک می باشد که مشتمل بر فضاهای رختکن (سربینه)، گرمخانه (بینه)، راهرو، راه پله و فضای خزینه و … می باشد.

حمام باغستان با قدمت اواخر قاجار در محله‌ی باغستان اشکذر واقع شده است. بنا همچون دیگر حمام‌های تاریخی زیر زمین و در فضایی به مساحت 280متر مربع ساخته شده است. سه ضلع بنا در ارتباط مستقیم با معبر می‌باشد و تنها از ضلع شرقی با خانه‌ای دیگر پیوستگی کالبدی دارد.

ضلع شمال بنا به خیابان اصلی، ضلع غربی به کوچه فرعی مرتبط است.کل بنا از دو قسمت کاملا مجزا با دو ورودی متفاوت تشکیل شده است. یکی حمام بزرگ که خود از چند قسمت عمده هشتی، بینه، میان‌در و سربینه و خزینه تشکیل شده است.

از معبر ابتدا به فضای هشتی به وسیله‌ی پلکانی کوچک به فضای بینه دسترسی حاصل می‌شود. این فضا دارای پوشش کلمبو است و پلان آن هشت ضلعی می‌باشد. از این فضا به فضای میان‌در ارتباط وجود دارد و از این فضا به فضای سربینه. که خود به دو فضای خزینه و نظافت‌خانه مرتبط دارد.

حمام دیگر که با این حمام یک مجموعه را تشکیل داده اند،‌در همسایگی این بنا و با ورودی در کوچه‌ کوچکی که به معبر ابتدایی که ورودی حمام اول به آن باز می‌شود متصل است تعریف می‌شود. این حمام که به حمام کوچک معروف بوده دارای فضای بینه و سربینه و یک هشتی بسیار کوچک می‌باشد.

کاخ کلات (قصر خورشید)

کاخ کلات معروف به قصر خورشید یکی از زیباترین برج مقبره های نیمه تمام است که در ابتدا مقبره ای مربوط به عصر ایلخانی بوده است. بنای کنونی در دوران افشاریه بر شالوده بنای قدیمی ساخته شده است.

این کاخ در میان باغی بزرگ به شیوه باغ‌ های ایرانی در سه طبقه زیرزمین، همکف و بالای همکف، با تلفیقی از معماری ایران و هندوستان، بنا گردید. کاخ خورشید محل اقامت و نگهداری جواهرات و غنایم جنگی حاصل از جهانگشایی های نادرشاه افشار بوده است که هم اکنون بخشی از آن به موزه تبدیل شده است.

در حال حاضر این عمارت شامل سردابه ای متشکل از هشت فضای بهم پیوسته پیرامون آن و فضای آرامگاهی بر روی سکویی هشت ضلعی، روی چهار ردیف پلکان به شکل هرم و ایوانچه ها، اتاقک ها و ورودی‌هایی در اضلاع هشتگانه است که به سالن اصلی کاخ منتهی می شود. در وسط این بنای هشت ضلعی از سطح پشت بام برجی استوانه ای در دو طبقه وجود دارد که محل اقامت شاه و خانواده اش بوده است.

نمای ساختمان با سنگ قهوه ا‌ی خوش‌رنگ، تزیینات حجاری بر روی دیوارهای بیرونی نظیر نقوش گلدان هایی با شاخ و برگ افشان، میوه های غیربومی گرمسیری، پرندگان متعدد و نیز با تزئینات نقاشی،گچ بری و طلاکاری فراوان درون کاخ ساخته شده است. البته زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره دار ساختمان است.

رختشوی خانه

بنای رختشوی خانه زنجان در سال 1307 هجری شمسی به دستور رئیس بلدیه، علی اکبر توفیقی (شهردار وقت زنجان)، به دست دو برادر به نام های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) به شیوه ی معماریِ اواخر دوره ی قاجار و اوایل دوره ی پهلوی ساخته شده است.

از نظر عملکرد، در هیچ یک از نقاط شهری و روستایی ایران مجموعه ای با این کارکرد شناسایی نشده است. دلیل اصلی ساخت بنا ایجاد مکانی مناسب، سرپوشیده و امن برای زنان شهر جهت شستشوی رخت و ظروف بوده است.

فضاهای این مجموعه به دو بخش مدیریت رختشوی خانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم می شود.

این بنای تاریخی عام المنفعه در نوع خود در سطح کشور منحصر به فرد بوده و از سال 1377 به عنوان موزه ی مردم شناسی استان زنجان مورد بازدید گردشگران و علاقمندان قرار گرفته است.

موزه شوش

کاوش‌های باستان‌شناسی در دشت خوزستان، خصوصا شوش علاوه بر دست‌یابی به بسیاری از ناشناخته‌های بشری، با کشف حجم عظیمی از آثار و اشیاء فرهنگی همراه بود. این امر امر علاوه بر پیش‌برد امور پژوهشی و مطالعاتی، عاملی برای جذب سیاحان داخلی و خارجی به منطقه خوزستان و خصوصا شهر شوش بوده است.

بنابراین موزه شوش در سال 1345 ساخته شد. اشیاء به نمایش در آمده در موزه شوش، اشیاء به دست آمده از حفاری‌های منطقه بود. به لحاظ سنگینی و حجم بالای مجسمه‌ها، قبل از اجرای سقف موزه، احجام به وسیله جراثقال به محل‌های مورد نظر انتقال یافت.

در سال 1352، طرح گسترش بنا از ضلع شرقی با احداث دو تالار قرینه مشابه آغاز شد. از سال 1380 تا کنون، تعمیراتی در موزه انجام شد و دو سالن جنبی نیز به آن افزوده شد. در سال 86، اقداماتی جهت ساماندهی موزه به عمل آمد که در مجموع باعث تغییر چهره کل سایت موزه گردید.

در سال‌های بعد، اشیائ سنگی، کتیبه‌ها و سنگ نگاره‌های پراکنده در اطراف محوطه باستانی شوش جمع آوری گردید و اکنون در باغ موزه، به صورت حفاظت شده در معرض دید عموم قرار گرفته است.

نشانی:شوش مسیر آسفالته – خیابان امام خمینی- میدان الزهراء

ساعت بازدید: بهار و تابستان(9 الی 19) پاییز و زمستان(8 الی 17)

موزه پارس

گر از کاخ گلستان بازدید کرده باشید، حتماً شنیده‎اید که استخوان‎های کریمخان زند در زیر پله‎های خلوت کریمخانی دفن شده بود و در دوره پهلوی این استخوان‎ها از آن‌جا خارج و به شیراز منتقل شد. اما پس از این جابجایی، چه بر سر استخوان‎های کریمخان زند آمد؟

باغ نظر، یکی از باغ‌های زیبای شیراز است که عمارتی هشت ضلعی دارد و در ابتدا به منظور محلی برای پذیرایی از میهمانان ساخته شده بود و حالتی تشریفاتی داشت. این بنا دارای یک بخش مرکزی و چهار شاه‌ نشین در اطراف است.

این عمارت در سال ۱۳۱۵ خورشیدی به همت «انجمن آثار ملی ایران» و با کوشش «علی اصغر حکمت»، پس از تغییر کاربری به عنوان اولین موزه در خارج از شهر تهران آغاز به کار کرد و نام موزه پارس شیراز شناخته می‌شود.

موزه پارس همان جایی است که میزبان استخوان‌های منتقل‌شده از خلوت کریمخانی کاخ گلستان بوده است و اکنون با عنوان آرامگاه کریمخان زند نیز شناخته می‌شود. نکته جالب این است که عمارتی که موزه پارس نام دارد را کریم خان زند در میان باغ نظر بنا نهاد. در این موزه هم‌چنین آثار ارزشمندی از دوره‎های پیش و پس از اسلام به نمایش گذاشته شده است.

موزه پارس آثار ارزشمندی از فلز، سفال، سکه‌ و مهر، مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره حاضر را به خود اختصاص داده است. علاوه بر اشیای پیش از اسلام، ده‎ها جلد قرآن همراه با مجموعه‌ای نفیس از نقاشی‌های آبرنگ در این موزه قرار دارد.

علاوه بر این‎ها آثار لاکی از نقاشان معروف دوره زندیه نیز در این موزه به چشم می‎خورد. اما یکی از آثاری که تعجب بازدیدکنندگان را برمی‎انگیزد، شمشیری منسوب به کریم خان زند است.

از جمله دیگر آثار منحصربه‌فرد این موزه، «قرآن هفتاد من» است. این قرآن در اوایل سده نهم هجری قمری به دست «سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری» به خط محقق نوشته شد. این همان قرآنی است که ابتدا بر سردر «دروازه قرآن» شیراز نگهداری می‌شد و در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به موزه پارس منتقل شد.

از پس این همه آثار ارزشمند، اما گویی هم‌چنان، آرامگاه کریمخان زند مرکز ثقل این مجموعه به حساب می‎آید. بنا به وصیت خود کریم خان، پس از مرگش، او را در سال ۱۱۹۳ هجری قمری در شاه‌نشین شرقی این عمارت به خاک سپردند. استخوان‎هایش بعدها توسط آقامحمدخان که کینه‎ای دیرین از زندیه در دل داشت، به تهران منتقل و در کاخ گلستان دفن شد تا هر روز زیر قدم‎های شاه قاجار قرار گیرد. اما درنهایت توسط رضاشاه پهلوی مجدداً در باغ نظر دفن گردید.

کاخ مرمر رامسر

تابستان که از راه برسد، مسافران زیادی برای تفریح در میان جنگل‌های انبوه، ییلاق‌های تماشایی و ساحل ماسه‌ای دریا راهی رامسر در استان مازندران می‌شوند. یکی از دیدنی‌های رامسر که دیدنش را نباید از دست داد، کاخ مَرمَر یا کاخ سلطنتی است که آن را در بهترین جای شهر می‌توانید پیدا کنید.

کاخ مرمر رامسر در خیابان رجایی، در فاصله ۸ دقیقه پیاده‌روی تا هتل قدیم رامسر ساخته شده است و با ۱۰ دقیقه رانندگی ساحل زیبای دریای کاسپین در دسترس است. کاخ مرمر در سال ۱۳۱۶ و در زمان پهلوی اول ساخته شد. معماری کاخ نتیجه‌ی دانش هوانس اونیک قریبیان و معماران ایرانی و آلمانی‌ست.

این کاخ چند سال بعد به پهلوی دوم تعلق گرفت و هم‌چنان محل استراحت و اقامت کوتاه‌مدت این خانواده بود. پس از انقلاب بنیاد مستضعفان مالک کاخ شد و اکنون همه می‌توانند به عنوان موزه از آن دیدن کنند.

محوطه‌ی باغ گیاه‌شناسی حدود ۶ هزار مترمربع وسعت دارد و تنوع گیاهی جالب توجه و کم‌نظیری دارد. اما آن‌چه بیشتر از همه توجه گردشگران را جلب می‌کند، معماری عمارت ۶۰۰ متری آن است.

همان‌گونه که از نامش برمی‌آید، نمای کاخ از مرمر ساخته شده است. حوض بزرگ آبی‌ جلوی عمارت، ایوان و ستون‌های حجاری‌شده، همه از مرمر است و در همان ابتدا بیننده را میخکوب می‌کنند.

انعکاس ستون‌های مرمرین در آب حوض، لابه‌لای ماهی‌هایی که در آب شنا می‌کنند، این منظره را کامل می‌کند.

با گشت و گذار در فضای تالار مرکزی و اتاق‌های بزرگ شرقی و غربی، حال‌وهوای کاخ مرمر نمایان‌تر می‌شود. مبلمان، چلچراغ‌ها، شمعدان‌ها، میز کار و وسایل تزیینی دیگری که عمری به‌اندازه‌ی دوره‌ی پهلوی اول دارند، در کنار گچ‌بری‌های سقف و شومینه چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کنند.

تابلوهایی که به دیوار آویخته شده، همگی آثار هنری ارزشمندی هستند که در این مجموعه جمع‌آوری شده است. در جنوب کاخ مرمر، درِ ورودی دیگری قرار گرفته است که مقابل آن مجسمه‌ی مرمرین دو ببر مازندرانی جلوه‌ی باشکوهی به آن بخشیده‌اند. ببرهایی که دیگر در طبیعت مازندران و کل ایران وجود ندارد و منقرض شده‌اند.

حمام قدیم، انباری کاخ، عمارت نگهبانی و ساختمان تاسیسات از دیگر عمارت‌های کاخ به‌شمار می‌روند. لازم به ذکر است که باغ و عمارت کاخ مرمر در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند.

موزه سنگ طاق بستان کرمانشاه

موزه‌ سنگ طاق بستان در نزدیکی محوطه‌ی تاریخی طاق‌بستان قرار دارد. تعداد آثار این مجموعه بالغ بر چهل اثر سنگی است که غالب این اشیا مربوط به‌دوران ساسانیان و قاجاریه است. از دوران ساسانی سرستون‌هایی در موزه نگهداری می‌شود که متعلق به کاخی هستند که هرگز ساخته نشد.

نقوش استفاده شده بر روی این سرستون‌ها بیانگر مفاهیم خاصی بوده که ریشه در اعتقادات دینی و اساطیری ساسانیان و مردمان ایران باستان داشته است؛ این نقوش عبارتند از

1- ایزد بانو آناهیتا، آریایی‌ها پس از سکونت در ایران تحت تاثیر این فرهنگ، ایزدبانوانی را در آیین خود پذیرفتند. با آمدن دین زرتشت، این ایزدبانوان از آیین جدید به‌بیرون رانده شدند، اما به‌سبب اهمیت‌شان دوباره پس از زرتشت به‌آئین مزدیسینا بازگشتند. آناهیتا و سپندارمذ از جمله نامدارترین و مهم‌ترین این ایزدبانوان هستند پیش از ورود آریایی‌ها به‌نجد ایران، پرستش ایزدبانوی بزرگ نزد بومیان این سرزمین که دارای فرهنگ مادرسالار بودند، امر رایجی بود. پرستش ایزدبانوی بزرگ بیش از هر چیز با کشاورزی و جامعه کشاورزی ارتباط دارد.

2- ایزد بهرام، در ایران باستان ابری که باران نمی‌داد را بزرگترین دشمن خود می‌دانسته‌اند. به‌خدایانی که به ابر حمله می‌کنند و بدن او را سوراخ سوراخ ساخته و باران محتوی آن را به زمین می‌ریزند! لقب بزرگ می‌دادند یکی از این خدایان بهرام یا واهرام است که خدای جنگ ایران باستان به‌شمار می‌رود.

3- اهورمزدا که بعدها اورمزد خوانده شد به‌معنی خداوند صاحب حکمت است. او خدایی است یگانه که در همه‌جا حضور دارد دارای قدرت مطلق و خداوند دین زرتشت است. او دارای صفات بسیاری است که عارض بر وجودش نیست بلکه عین ذاتش است او را با چشم سر نمی‌توان دید و در اوستا اهورامزدا “نور”خوانده شده است.

4- درخت زندگی که دارای مفاهیم مختلفی در علم، مذهب، فلسفه و اسطوره دارد و نشان‌دهنده‌ی این است که تمام حیات بر روی زمین به‌هم مربوط است. در بخشی دیگر از موزه‌ی سنگ طاق بستان نیم‌تنه‌ی خسرو پرویز شاهنشاه ساسانی نمایش داده شده است.

بخش اسلامی موزه که شامل بقایای کاخی از دوران قاجار است در طی حملات و جنک کشور عراق با ایران آسیب‌های جدی دیده است. این بخش از موزه در فضای باز قرار دارد.

موزه مردم شناسی دزفول

موزه ی مردم شناسی شهر دزفول در محله ای قدیمی که به نام کرناسیون و در حمامی که در همین محل واقع شده و با نام حمام کرناسیون شناخته می شود قرار دارد. پیشینه ی این حمام به اواخر دوره ی زندیه و اوایل دوره ی قاجار می رسد.

در گذشته این حمام دارای دو بخش زنانه و مردانه بوده که امروزه و پس از تصمیم به تغییر کاربری آن در تاریخ اردیبهشت 1389 خورشیدی حمام به موزه تبدیل شد و بخش مردانه ی آن موزه ی مردم شناسی و بخش زنانه آن محلی برای ارائه ی آثار صنایع دستی منطقه شده و همچنین به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام های دوره قاجار براساس جنسیت استفاده کنندگان قابل تقسیم است در دوره ی قاجار به طور معمول ساختمان های حمام های مورد استفاده زنان و مردان یکسان بود، اما زمان استفاده ی آنها تفاوت داشت.

به این ترتیب که حمام ها در ساعاتی از روز به آقایان و در دیگر ساعات روز به بانوان تعلق داشت اما در حمام کرناسیون دزفول دو ساختمان مجزا برای مردان و زنان در نظر گرفته شده بود و رفت و آمد زنان برای ورود به این حمام از طریق پشت بام و پلکان بود!

آب حمام از طریق چاهی که به رودخانه متصل بوده است تامین می شده و تقریبا نزدیک درب ورودی موزه قرار دارد. سر در و مصالح کلی بنا آجری و ساده است و دارای سقف بلند و گنبدی شکل است حمام های عمومی دوران قاجار معمولاً به شکل گنبدی بوده است که علاوه بر عبور و مرور آسان هوا و خارج شدن گازهای سمی امکان تشخیص حمام از سایر بناها را فراهم می کرد.

فضای داخلی حمام-موزه از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. در قسمت سربنیه های شش ضلعی که محلی برای تعویض لباس بوده است امروزه به وسیله ی مجسمه هایی در موقعیت های مختلف حال و هوای قدیمی حمام را تداعی می کند. در سایر حجره ها و بخش های موزه ی مردم شناسی به وسیله ی مجسمه هایی انواع مشاغل سنتی با پوشش های قدیمی نمایش داده شده است.

نمدمالی، آهنگری، نخ ریسی و .. نمونه ای از مشاغل به نمایش آمده در موزه است. در قسمت گرمخانه ی حمام نیز مراسم عروسی سنتی و قدیمی شهر دزفول به نمایش درآمده و در حاشیه ی دیوارهای این بخش دست نوشته هایی از شخصیت های برجسته دزفولی، زیورآلات تاریخی با پیشینه ی دوران قاجار و.. برای نمایش در قفسه های چوبی قرار داده شده است.

مسجد صاحب الامر

مسجد “صاحب‌الامر” یا “مسجد شاه طهماسب” یکی از مساجد قدیمی و کهن شهر تبریز است که در مرکز این شهر و در میدان صاحب‌آباد قدیم شهر تبریز واقع شده است. این بنا به دستور شاه طهماسب یکم در دوره‌ی صفوی ساخته شده است. بعدها با حمله‌ی سپاهیان عثمانی به ‌ایران، مسجد صاحب‌الامر به‌طور کلی ویران گردید.

کاتب چلبی در کتاب «جهان‌نما» در این‌باره می‌نویسد: «در قسمت شرقی میدان صاحب‌آباد متصل به‌ جامع سلطان‌حسن، مسجد مزین دیگری وجود داشت که چون بنایش از شاه طهماسب بود، عساکر عثمانی جابه‌جا خرابش کردند».

پس از عقب‌نشینی عثمانیان، این مسجد توسط میرزا محمدابراهیم – وزیر آذربایجان در زمان شاه سلطان حسین- مورد بازسازی قرار گرفت. امروزه موزه قرآن و کتابت در محل مسجد صاحب‌الامر ایجاد شده‌ است.

مجموعه باغ های عباس آباد بهشهر

مجموعه باغ های عباس آباد، در 9 کیلومتری شهرستان بهشهر استان مازندران و در دامنه رشته کوه های البرز در میان جنگل های انبوه قرار گرفته است که به دستور شاه عباس اول صفوی در سال 1020 یا 1021 ه.ق بر پا شد.

مجموعه پیش گفته که امروزه به عنوان مهم ترین باغ غیر کویری ایران محسوب می گردد، با وسعتی برابر 420 هکتار عرصه تاریخی شامل باغ پلکانی مرکزی، سد، مخزن یا دریاچه سد، گل باغ، کاخ، حمام، دو برج آجری فشار شکن آب، آسیاب و جاده های سنگ فرش از جمله مهم ترین و بزرگ ترین باغ های تاریخی ایران به شمار می آید.

این باغ بعد از دوران صفویه رو به افول و نابودی رفت و توسط شرایط محیطی و انسانی به خرابه ای متروک مبدل گشت تا اینکه در نیم قرن گذشته طی نزدیک به 20 فصل کاوش باستان شناسی ساختار معماری این باغ مشخص گردید.

این باغ تاریخی در تاریخ 23/01/1346 با شماره ثبت 745 در فهرست ثبت آثار ملی قرار گرفت و در سال 2011 نیز به همراه 8 باغ دیگر از ایران تحت عنوان ((باغ ایرانی)) در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

موزه تاریخ زواره

موزه مردم شناسی شهر زواره در نزدیکی حسینیه بزرگ زواره واقع شده است. موزه مردم شناسی زواره تنها موزه شهر، در خانه تاریخی “میر بهاءالدین حیدر از عرفای بزرگ زواره” که مربوط به دوره ایلخانی است.

موزه در محل خانه چهار صفه مجاور بقعه مير بهاءالدين حيدر که يكي از عرفاي بزرگ طباطبايي بوده تأسیس شده و روايت است كه وي در هنگام يورش مغول به زواره كشته شده و در آنجا به خاك سپرده شده است ، بر اساس مدارك موجود بناي بقعه متعلق به قرن هشتم بوده ولي بناي خانه از دوره قاجار به يادگار مانده است.

این موزه که عملیات اجرایی آن از سال 1384 آغاز شده شامل بخش‌های مردم شناسی، مشاهیر، آداب و رسوم، ماکت بافت تاریخی شهر، صنایع دستی و کتابخانه است.

در این موزه اشیای محلی نظیر قرآن خطی و ظروف محلی به نمایش درآمده و علاوه بر آنها قدمت این شهر تاریخی توسط تابلوهای نصب شده بر دیوارهای آن در معرض دید همگان قرارگرفته است.

این موزه شامل 12 ویترین اشیای عتیقه، نسخ خطی، قواله‌های ازدواج، کاشی‌های تاریخی و تابلوهای نفیس می‌باشد. بافت و شیوه زندگی مردم زواره، مجسمه‌های مشاهیر و بزرگان این شهر، یادواره شهدای بخش زواره، مطبخ سنتی، نمایشگاه عکس‌های تاریخی و کتاب و آثار مکتوب از دیگر بخش‌های این موزه است.

کاخ سعدآباد

اگر علاقمند به تاریخ هستید و در عین حال طبیعت‌گردی را دوست دارید و نمی‌خواهید از شهر خارج شوید و هزینه زیادی بکنید، بازدید از کاخ سعدآباد یکی از بهترین پیشنهادات گشت و گذار در شهر تهران است.

مجموعه‌ای که برگی مهم از تاریخ معاصر را در بر دارد و در عین حال، در هر فصل از سال طبیعتی متفاوت را برای شما نمایش می‌دهد و این از جذابیت‌های بازدید از این کاخ است.

کاخ سعدآباد مجموعه‎ای به وسعت 110 هکتار در کوهپایه های توچال و دره دربند، در شمال تهران است. این مجموعه که رودخانه دربند را در میان خود دارد، در ارتفاع ۱۸۰۰ متری سطح دریا جای گرفته است و از شمال با رشته کوه‌ البرز، از شرق با گلاب‌دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش پیوند دارد.

کوشک احمدشاهی

قدیمی‎ترین سازه در مجموعه سعدآباد از دوران پادشاهی احمد شاه قاجار بر جا مانده است. پس از کودتای سال 1299 خورشیدی، سعدآباد خانه تابستانی رضا شاه پهلوی شد و این رخداد به روند گسترش سعدآباد و افزایش سازه ها انجامید، تا آن‎جا که 14 کوشک کوچک و بزرگ در آن سر بر آورد.

چنان که رضا رفیع، ملقب به «قائم ‌مقام ‌الملک» نوشته است، او سعدآباد را از ابوالفتح سردار اعظم، پسر بانو عظما، خواهر ظل‌السلطان، به ارزش 400 هزار تومان و به وسعت 8 هزار متر برای رضا شاه پهلوی خرید و همچنین تپه علی خان والی را نیز از پدر سرتیپ والی به ارزش 7 هزار تومان به آن افزود.

پس از آن نیز باغ ها و زمین-های دیگری برای افزایش وسعت سعدآباد خریداری شد. محمدرضا شاه پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ سعد آباد را خانه خود ساخت. پس از انقلاب اسلامی کارکرد سعدآباد بیشتر کارکردی موزه ای شد و بخشی از کوشک ها نیز به نهاد ریاست جمهوری واگذار شد.

کوشک اسود

«کوشک اسود» که به دلیل کاربرد سنگ مرمر تیره «کاخ سیاه» نیز نامیده شده است، در جنوب سعدآباد جای دارد. ساخت کاخ اسود در سه طبقه و با سنگ مرمری که از ولی‌آباد چالوس آورده شده، ساخته شده است.

پس از انقلاب اسلامی، کاخ اسود در سال 1364 به نام موزه هنرهای زیبا بازگشایی شد. در این سازه آثاری از هنرمندان ایرانی مانند سهراب سپهری، حسین کاظمی، ناصر اویسی، حسین محجوبی، فرامرز پیلارام، حسین زنده رودی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه‌ای و ابوالقاسم سعیدی و هنرمندان جهانی مانند سالوادور دالی، جان فردریک هرینگ، پیتر گراهام، ایوان شیشکین، فرانسوا موزن و ژول برتون به نمایش گذاشته شده است. در کنار این‌ها، آثار هنری از دوران پادشاهی صفوی، افشار، زند و قاجار نیز دیده می شود.

موزه اسناد

کوشک گارد جاویدان که امروزه موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد نامیده می شود، نگهدارنده انباری از اسناد و تاریخ خود کاخ سعدآباد در دوران پادشاهی پهلوی است. این کوشک با 480 متر چهارگوش، دارای یک اشکوب و زیرزمین و 9 اتاق و 2 تالار است.

کاخ موزه ملت

کاخ موزه ملت، کوشکی با نمای سفید به وسعت 5000 متر مربع است که در سال‎های 1310 تا 1315 خورشیدی با نمایی از مهندسانی همچون خرسندی، طاطاووسیان و بوریس روسی و گچ بری هایی از عبدالکریم شیخان، رضا ملائکه، حسین کاشی و غلامرضا پهلوان ساخته شد.

این کوشک که کاخ سفید نیز نامیده می شود، 54 بخش دارد. دفتر کار شاه، فرش های دستبافت ایرانی، نگارگری دیواری یونان باستان، درخت خرمای سیمین و گلدان زرین این سازه را زیباتر ساخته است.

موزه هنر ملل

موزه هنر ملل در کاخ سفید سعدآباد کارهایی از هنرمندانی همچون سهراب سپهری، لیلی متین دفتری، ایران درودی، حسین زنده رودی، بهجت صدر، مسعود عربشاهی، معصومه سیحون، پرویز تناولی، برنارد بوفه، هربرت بایر، فرناند لژه، مک آووی، مارک شاگال، سزار بالداچینی، یاکوف آگام را در خود جای داده است.

آشپزخانه سعدآباد

موزه آشپزخانه سلطنتی، آشپزخانه ویژه سعدآباد، با سازه ای به وسعت 800 متر مربع، با زیرزمین و تالار میانی، 6 اتاق، در میان باغ و کناره رودخانه دربند است. پیشکاران و آشپزهای این آشپزخانه ایرانی بودند و شمارشان حداقل 15 تن بود که خوراک خانواده شاهی را با سرپرستی کامران یزدی فراهم می کردند. این آشپرخانه در 1354 با پیمانکاری شرکتی آلمانی به روز و بازسازی شد.

موزه محمود فرشچیان

موزه محمود فرشچیان یک سازه قاجاری به وسعت 600 متر مربع است، که رضاشاه پهلوی و ملکه عصمت روزگاری در آن زندگی می کرد. این سازه امروز یک موزه است که بیش از 50 کار از استاد فرشچیان را در خود جای داده است.

کاخ اشرف پهلوی

کاخ اشرف پهلوی در بخش شرقی سعدآباد ساختمانی از سنگ مرمر سفید است. این سازه در سال های 1315 تا 1318 خورشیدی به دستور رضاشاه برای اشرف پهلوی ساخته شد. کاخ اشرف در سال 1350 خورشیدی به خواست شاهدخت بازسازی شد.

کاخ اشرف در سال 1374 خورشیدی با کاربری موزه ظروف سلطنتی بازگشایی شد. این موزه امروزه بیش از 500 یادگار تاریخی را در 5 تالار از کارخانه-هایی همچون لیموژ، سور، باواریا، رزنتال در خود جای داده است.

موزه سلاح های دربار

کاخ غلامرضا پهلوی امروزه به نام موزه سلاح های دربار، ساختمانی در شمال سعدآباد است. بیش از 110 سلاح گرم از گونه شکاری، جنگی، کمری و افزارهایشان از کارخانه های اسلحه‌سازی همچون رمینگتون، وینچستر، اسپرینگ فیلد، برنو، به ویژه نخستین سلاح های کارخانه ارتش شاهنشاهی در این موزه نگهداری می شود.

کاخ شمس

کاخ شمس پهلوی در سال های 1314 تا 1318 خورشیدی ساخته شد. وسعت کوشک شمس نزدیک به 2600 متر مربع است، با دو طبقه و یک زیرزمین که پس از رفتن شاهدخت به مهرشهر کرج در سال 1342 خورشیدی اشیا گرانبهایی همچون هدایای خارجی دربار پهلوی در آن نگهداری می شد. پس از انقلاب اسلامی، کاخ شمس یک بار موزه مردم شناسی شد و پس از آن موزه تاریخ معاصر و بار دیگر موزه پوشاک سلطنتی شد.

موزه حسین بهزاد

کاخ کرباسی، دفتر کار رضا شاه پهلوی و پس از آن خانه تابستانی رضا پهلوی و کاخ ولیعد شد. این سازه قاجاری موزه حسین بهزاد است که 289 کار از طراحی های او را در 5 تالار خود جای داده است.

موزه نظامی

کاخ تاج الملوک با زیرساختی نزدیک به 3000 متر مربع در دو و نیم طبقه به سال 1278 خورشیدی ساخته شده است. این کاخ اکنون به موزه نظامی تبدیل شده است.

کاخ سبز

کاخ سبز یا موزه سبز، نخست به دست علیخان والی و سپس رضاشاه پهلوی و با معماری میرزا جعفرخان معمارباشی ساخته شد. در نمای این سازه از سنگ‌های سبز خمسه زنجان بهره برده شده و با کاربرد سرب نیز بهبود یافته است و دارای آینه کاری، گچبری، سنگ تراشی و خاتم کاری است.

وسعت زیرساخت این کوشک 1203 متر مربع و 2 طبقه است. بخش نخست پله درگاهی، اتاق انتظار، اتاق کار، تالار آیینه، اتاق خوراک خوری ویژه و اتاق خواب را در بر دارد و بخش دوم، زیرزمینی برای پذیرایی مهمانان خارجی شامل اتاق پذیرایی، 2 اتاق خواب و اتاق خوراک خوری است.

موزه برادران امیدوار

کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها در بخش شمالی سعدآباد جای دارد که یک سازه قاجاری با نمای آجر قرمز و گچ بری است. امروزه این سازه موزه برادران امیدوار است که از 1333 تا 1343 خورشیدی سفری به 5 قاره و 99 کشور با 2 موتورسیکلت مچلس و سپس یک خودرو سیترون به انجام رساندند.

موزه آب

دفتر رییس تشریفات کاخ سعدآباد امروزه موزه آب است و در جنوب شرقی کاخ سبز جای دارد. این سازه زمینی به وسعت 2640 متر مربع و 2 زیرساخت درون آن دارد. در این موزه تاریخ روش‌ها، افزارها و دست‎آوردهای نگهداری و پخش آب در تاریخ ایران نمایش می یابد.

نمایشگاه خط میرعماد

کاخ فرحناز کوشکی با 2 طبقه از آمیختن معماری ایرانی و اروپایی است که شاهدخت فرحناز پهلوی در آن زندگی می کرد و امروزه نمایشگاه خط میرعماد است.

موزه اتومبیل‌های سلطنتی

موزه اتومبیل‌های سلطنتی سعدآباد خودروهای کلاسیکی از تاریخ خودروهای جهان همچون 3 رولزرویس، اسپید باگی، 5 بنز، 6 موتور سیکلت، اسنوموبیل و کالسکه را در خود جای داده است.

باغ سعدآباد

باغ موزه سعدآباد یک باغ‌دره ایرانی 11 هکتاری با چنارهایی 100 ساله است که نزدیک به 7500 درخت دارد. این باغ دارای جنگل طبیعی، رودخانه، قنات، باغستان، گلخانه، چمنزار و گیاهانی کمیاب هم‌چون سکویا، ژینکو، لاله، کاج نوئل، گل شرابی، اسطوخدوس و تاج الملوک است.

سعدآباد جدای از کاخ ها و فضاهای معرفی شده، 9 کاخ دیگر، چندین گلخانه، تندیس و … را در خود جای داده شده است.

موزه پوشاک دزک (چهارمحال و بختیاری)

موزه ی تخصصی پوشاک چهارمحال و بختیاری در روستای دزک، از توابع این استان، کار خود را از سال 1388 خورشیدی در عمارت تاریخی قلعه ی امیر مفخم یا قلعه ی دزک آغاز کرده است.

روستای دزک در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 2230 متر بوده و دارای آب و هوای معتدل و خشک است. به طوری که در فصل بهار و تابستان مطبوع و دلپذیر و در زمستان بسیار سرد است.

این روستا در محدوده ی کوهستانی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. قلعه دزک به دست هنرمندانی اصفهانی معماری و تزیین شده است که از قصرهای اروپایی قرون گذشته در طراحی آن الهام گرفته شده است.

این بنا دارای چهار برج مخروطی شکل و بدون کاربری نظامی است که دو برج قسمت جنوبی سالم و دو برج قسمت شمالی نیمه مخروبه است. در این بنا انواع هنرهای تزیینی معماری قابل ملاحظه است.

در پوشش خارجی بنا از هنر آجرچینی استفاده شده است. حاشیه ی بالایی دیوارهای این تالار و اطراف درهای اصلی و ورودی، با گچ بری های قالبی با نقوشی از فرشته، شیر و شکار، فرهاد کوه کن با الهام از داستان هفت پیکر نظامی گنجوی تزیین شده است.

این بنا در طول حیات خود حوادث زیادی را شاهد بوده که مهم ترین آنها ایفای نقش در جریان اعاده مشروطیت است. در آن هنگام این بنا به صورت مرکزی برای ایجاد تشکل در میان قیام گران بختیاری و اتحاد با انقلابیون عمل کرده است.

همچنین افراد سرشناسی چون وحید دستگردی (شاعر در زمان احمدشاه قاجار) و علی اکبر دهخدا در جریانات جنگ جهانی اول مدتی را در این قلعه به سر بردند و دهخدا در مدت اقامتش در این عمارت با استفاده از کتابخانه ی با ارزشی که در عمارت قرار داشت پایه های اثر عظیمش یعنی لغت نامه ی دهخدا را بنا نهاد. این قلعه-موزه در دو طبقه بنا شده است که طبقه ی همکف امروزه به ساختمان اداری و طبقه ی فوقانی به موزه تغییر کاربری داده است. هفت اتاق در طبقه ی دوم فضای نمایشی موزه را به خود اختصاص داده اند که در هر کدام از آنها پوشاک و زیورآلات یکی از اقوام چهارمحال بختیاری نمایش داده می شود. محدوده ی تاریخی پوشاک موجود در این موزه از دوران صفویه تا عصر حاضر است که هر یک به نوبه ی خود حاوی اطلاعات ارزنده ای از تاریخ و فرهنگ مردم این منطقه است. در این موزه بالغ بر 310 شی نگهداری و نمایش داده می شود.

موزه سفال (آذربایجان شرقی)

موزه ی سفال تبریز یا خانه ی صرافلار واقع در خیابان شمس تبریزی در حقیقت خانه ای قدیمی و زیباست که قدمت آن به دوران قاجار می رسد. معماری این خانه همانند اکثر بناهای دوران قاجار منطبق با فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی است.

این بنا دارای یک طبقه فوقانی و یک زیرزمین است و مانند غالب خانه های دوره ی قاجار دارای ایوانی زیبا به همراه دو ستون است. عمده ی تزیینات این موزه از گچبری های زیبا با موتیف های گیاهی تشکیل شده است.

در وسط حیاط حوضی بزرگ قرار دارد که پوشش هایی گیاهی در اطراف آن بر زیبایی و طروات خانه افزوده است. این خانه به سال 1384 پس از گذراندن یک دوره ی بازسازی و مرمت چند ساله با هدف نمایشگاه و ارائه ی آثار سفالی تحت عنوان خانه ی موزه سفال تبریز یا موزه ی زنده ی سفال آغاز به کار کرد. قسمت های مختلف موزه عبارتند از

1- حوضخانه، این بخش در زیر زمین مجموعه قرار دارد و در این محل جلسات و تجمعات هنری و نمایشگاه های موقت هنرمندان سفالگر برگزار می شود؛

2- نمایشگاه دائمی آثار سفالی، این قسمت از سه بخش تشکیل شده است که در هر بخش آن آثار یکی از هنرمندان سفالگر معاصر تبریز در معرض دید عموم قرار گرفته است آثاری از فریده تطهیری مقدم، عباس قابچی و احمد قابچی؛

3- فروشگاه دائمی، فروشگاه موزه به شکل دائمی فعال است و در آن آثار هنرجویان فعال انجمن سفال آذربایجان شرقی برای فروش عرضه می شود؛

4- بخش آموزشی، در خانه موزه ی سفال تبریز کلاس های آموزش تخصصی سفال با گل بومی منطقه یعنی خاک سفید آذربایجان دایر است؛ 5- بخش ارائه مراحل مختلف کار سفالگری با خاک سفید به روش سنتی، در این قسمت از موزه بازدیدکنندگان با آماده سازی، چرخکاری، آماده سازی لعاب، خرد کردن شیشه، کار با آسیاب زنی، آماده سازی رنگینه مس، پخت اول و لعاب زنی و پخت دوم و کوره چینی آشنا می شود. غالب سفال های تبریز جنبه ی کاربردی و مصرفی دارند و بدنه ی اکثر آنها از خاکی سفید مانند است که از روستای زنور مرند تامین می شود. روستای زنور که یکی از مناطق کهن سفالگری این منطقه و ایران است به دلیل جنسیت و رنگ خاک آن منحصر به فرد است.

پوشش این نوع سفال با دو لعاب بی رنگ و فیروزه ای انجام می شود که با اعمال تزییناتی بر روی خاک سفید همچون نقاشی، مشبک کاری، برجسته کاری و.. زیبایی این آثار دوچندان می شود.

موزه آستانه مقدسه

در سال ۱۳۱۴ خورشیدی برحسب دستور وزارت معارف و اوقاف برای نگاهبانی از اشیاء نفیسِ آستانه­ی حضرت معصومه سلام­الله علیها و به‌ منظور استفاده ­ی عامه، بنائی به نام موزه در ضلع غربی صحن زنانه ساخته شد.

محل موزه ­ی آستانه، ساختمانی به نام فرش­خانه بوده است که بعد از اختصاص ­یافتن به موزه، تعمیرات مفصلی در خارج و داخل آن طبق دستور آندره گدار، معمار و باستان­ شناس فرانسوی، و سرپرستی ابوالقاسم، معمار شهرداری، انجام‌گرفت.

همچنین، ساخت بنای سر درب موزه به عهده ­ی استاد حسن بنا بوده است. فعالیت این موزه تا سال ۱۳۵۳ ادامه یافت و از این سال تا سال ۱۳۶۱ به دلایل متعدد از جمله لزوم گسترش فضاى جانبى موزه و احداث ساختمان فعلی، فعالیت موزه متوقف شد.

موزه مجددا فعالیت خود را از فروردین‌ماه ۱۳۶۱ در ساختمان جدید آغاز کرد که همچنان ادامه دارد. در سال ۱۳۷۱ شمسی، زیرزمین موزه به مساحت پانصد متر به فضای قبلی اضافه شد و مساحت موزه به یک هزار متر مربع افزایش یافت، اما به علت کثرت آثار، ساختمان فعلی موزه فاقد گنجایش لازم برای آثار موجود بود،

این امر سبب شد که نیمی از آثار و نفایس موزه امکان نمایش نداشته باشد. مجموعه آثار موزه بیش از شش هزار قلم اثر تاریخی و هنری است؛ این گنجینه ارزشمند بیش از بیست بخش دارد. قدیمی‌ترین بخش آثار، متعلق به هزاره­ی اول و دوم پیش از میلاد مسیح است.

اما بخش اعظم آثار موزه متعلق به ادوار اسلامی است. مجموعه­ ی آثار موزه شامل بخش‌های متنوعى ازجمله بخش قرآن‌های خطى از قرن دوم تا دوره ­ی معاصر، کتاب‌های خطی (تاریخی، ادبی، اخلاقی)، مسکوکات ادوار اسلامى و پیش از اسلام، تابلوهاى نقاشى و شمایل مینیاتورى، تابلوهای نفیس خط و تذهیب، آثار خاتم‌کاری و منبت‌کاری، ظروف سفالینه متعلق به هزاره اول و دوم قبل از میلاد مسیح و ادوار اسلامى، ظروف چینى و شیشه‌ای، کاشی‌های زرین‌فام با طرح‌ها و نقوش و کتیبه‌های زیبا مربوط به قرون ششم تا هشتم هجرى قمرى، آثار حجارى و سنگ‌های تزئینى، لوازم فلزى با تزئینات قلم‌زنی، قالی‌ها و قالیچه‌های دستباف ابریشمى دوره صفوى و قاجار و پارچه‌های دست­باف است. همچنین، انواع تمبر و اسکناس‌های ایرانی و خارجی و مجموعه موجودات دریایی دیگر بخش‌های آثار موزه را تشکیل می‌دهد.

مسجد و قرآن نگل

نگل در ۶۵ کیلومتری شهر سنندج و در مسیر سنندج به مریوان قرار دارد. این روستا در میان دره‎ای بنا شده که رودخانه «شوشیر» از جنوب آن می‌گذرد و از طرف شمال هم به کوه «حسن عالی»، از جنوب شرقی به کوه «پل چرمو»، از جنوب به کوه «قژاکان»، از شمال غربی به دره «کانی چرمو» و کوه «کوره میانه»، از غرب و جنوب غربی به دره «کاچول» و از شمال شرقی به «رسنی دره» محدود می‌شود. مردم روستای نگل به زبان کردی سورانی سخن می‌گویند.

قرآن نگل، قرآن بزرگی است که با خط کوفی بر کاغذ ضخیم و قهوه‌ای رنگی نوشته شده‌ است و به علت تشابه کاغذاش با پوست، در بین مردم به «پوست آهو» شهرت یافته ‌است.

مردم روستای نگل نگارش این قرآن را که مربوط به سده چهارم هجری است، به عثمان بن عفان، خلیفه سوم نسبت می‌دهند. این قرآن هم‌اکنون در مسجد روستا واقع در مسیر جاده مریوان و در ۶۰ کیلومتری سنندج نگهداری می‌شود.

داستان قرآن نگل بسیار شنیدنی است. گفته می‎شود که در زمان گذشته، چوپانی در این منطقه سرگرم چرای گوسفندان بوده، ناگهان گل بسیار زیبایی، توجه او را به خود جلب می‌کند.

وقتی گل را از زمین بیرون می‌آورد، چاله‌ای پدید می‌آید و صندوقچه‌ای می‌بیند. چوپان که به تنهایی نمی‌تواند صندوقچه را بیرون آورد، اهالی روستا را خبر می‌کند. مردم، صندوقچه را بیرون می‌آورند قرآن بزرگی را در صندوقچه می‎یابند. به پاس این موهبت الهی، مردم روستا در آن مکان مسجدی به نام «مسجد نوگل» بنا کردند که به مرور زمان به «مسجد نگل» شهرت یافت.

همچنین موزه روستای «نِگِل» در سال ۱۳۹۲ خورشیدی با همکاری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان تأسیس شد. موزه نگل از دو بخش قرآنی و مردم‌شناسی تشکیل شده‌ است که اقلام باستانی نیز در آن به چشم می‌خورد.

همه اجناس موزه را مردم منطقه، خود تهیه کرده و به موزه نگل اهدا کرده‌اند که شامل کلیه اقلام معیشتی و فرهنگی منطقه از ۵۰ تا ۲۰۰ سال پیش است. اشیای این موزه از زیورالات گرفته تا اجناس و ابزار کشاورزی و منزل و … را شامل می‌شود. موزه نگل داخل صحن اصلی مسجد جامع واقع شده‌ است.

موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس

موزه‌ی دریا و دریانوردی بوشهر امروزه به‌عنوان یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری واقع در محله‌ی سبزآباد بندر بوشهر است. موزه شامل ساختمان کنسولگری و عمارت کلاه فرنگی است که در آن غرفه‌های مختلف ادوات و تجهیزت نظامی و نیروی دریایی به‌نمایش درآمده است.

این موزه در سال 1387خورشیدی آغاز به‌کار کرد. هسته‌ی اولیه‌ی بنا متعلق به‌دوران قاجار است مصالح مورد استفاده در آن از قطعات سنگ مرجانی است و در معماری داخلی بنا از کاشی‌کاری‌های مختص ایرانی با طرح‌های متنوع هندسی و اشکال اسلیمی استفاده شده است.

عمارت کلاه‌فرنگی در سال 1858 میلادی (1237 خورشیدی) به‌عنوان مقر تابستانی نمایندگی انگلیس در منطقه‌ی سبزآباد بوشهر تاسیس و بعدها به‌مقر دائمی سرکنسولگری انگلستان در این شهر تبدیل شد.

این موزه تا پایان جنگ جهانی دوم در اخیار دولت انگلیس بود تا آنکه در سال 1946 میلادی برابر با سال 1325 خورشیدی بعد از انتقال نمایندگی انگلیس به بحرین، این عمارت به دولت ایران تحویل داده شد و در اختیار نیروی دریایی ایران قرار گرفت.

در بنای تاریخی عمارت کلاه‌ فرنگی در ویترین‌های مختلف ادوات و تجهیزات نظامی و نیروی دریای از قبیل ماکت‌های لنج، تجهیزات پزشکی و بهداشتی، کشتی‌های نظامی، تابلو آموزش گروه‌های دریایی، نقشه‌های تاریخی، ماشین‌های تایپ لاتین و فارسی قدیم مورد استفاده در کشتی، قطب نماها، دوربینهای دریایی و دید در شب، ظروف سربازان و کارمندان نیروی دریایی، اسناد و مدارک مختلف همچون عملیات‌های نیروی دریایی از جمله عملیات مروارید، انواع سنگ‌ها، صدف‌ها و موجودات دریایی همچنین زندگینامه‌ی شهیدان نیروی دریایی در دوران دفاع‌مقدس در موزه نگهداری و به‌نمایش گذاشته می‌شود.

در محوطه‌ی بیرونی عمارت کلاه فرنگی نیز انواع قایق‌های جنگی و نظامی، زیر دریایی‌ها، شناورهای مجهز به تجهیزات نظامی که در دوران دفاع مقدس به‌دست مهندسان ایرانی طراحی و ساخته شده همچنین کشتی پرسپولیس با قدمت 110 سال که هدیه‌ی آلمان‌ها به ناصرالدین شاه است و به‌عنوان نخستین ناو جنگی ایران شناخته می‌شود در موزه به‌نمایش گذاشته شده است.

همچنین این امکان برای بازدیدکنندگان فراهم شده تا در اتاقی ویژه، بتوانند فیلم از آب بیرون آمدن کشتی پرسپولیس، در دو ماه را تماشا کنند. این موزه با دارای مساحت هشت هکتاری است و از مناظر طبیعی و چشم نواز برخوردار است.

حمام کرناسیون

دزفول یکی از شهرهای شمالی استان خوزستان است که جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوانی دارد. یکی از دیدنی‌های دزفول حمام کُرناسیون است که در چند سال گذشته موزه مردم‌شناسی دزفول در آن برپا شده است.

حمام کرناسیون در محله کرناسیون در فاصله‌ی ۳ دقیقه‌ای پل جدید دزفول بین بلوارهای شریعتی و قاضی، نزدیک خیابان ساحلی قرار گرفته است. این حمام در دوره قاجار ساخته شده و سال ۱۳۸۵ مرمت آن به‌پایان رسید.

محله‌ای که اکنون به کرناسیون مشهور است، محل اسکان عشایری بوده که از کوه کرناس به این‌جا کوچ می‌کردند. کوه کرناس نزدیک شهر و در شمال دزفول قرار دارد. با تغییر سبک زندگی، این مردم به طور ثابت در محله‌ی کرناسیون ماندند و زندگی کردند.

حمامی که در دوره قاجار در این محله ساخته شده و سال‌ها مورداستفاده‌ی مردم بوده، اکنون به یکی از جاذبه‌های گردشگری دزفول تبدیل شده است.

معمار این حمام که ۸۸۹ مترمربع مساحت دارد، استاد معزی بوده است. حمام کرناسیون نمای بیرونی ساده و آجری دارد که بازدیدکنندگان را به راهروی ورودی می‌رساند. اما بازدید از حلقه چاه کنار ورودی را نباید فراموش کرد. این چاه به قنات‌هایی وصل بوده که به رودخانه‌ی دز راه داشتند و به این ترتیب آب حمام را تامین می‌کرده است.

فضاهای داخلی به دو بخش قرینه‌ی زنانه و مردانه تقسیم می‌شود. در راهروها می‌‌توان جای مشعلدان‌ها را روی دیوار دید. بخش مردانه اکنون موزه‌ مردم‌شناسی‌‌ست و خلاصه‌ای از شغل‌های بومی و پوشش مردم قدیم دزفول را به نمایش می‌گذارد. در بخش زنانه‌ی حمام، فروشگاه صنایع دستی برقرار شده که هم ما را با صنایع دستی بومی آشنا می‌کند، هم برای خرید سوغات دزفول انتخاب خوبی است.

طراحی سقف حمام دیدنی است و توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. ضمن این‌که امکان بازدید از بام بنا وجود دارد.بازدید از حمام کرناسیون در روزهای هفته و در دو نوبت صبح و عصر امکان‌پذیر است. البته این مجموعه دوشنبه‌ها تعطیل است.

حمام کرناسیون تنها جایی نیست که می‌توان حال و هوای بازار قدیم شهر را احساس و تماشا کرد. کافی‌ است از خیابان ساحلی به سمت پل جدید رفته و با ۳ دقیقه رانندگی در امتداد پل جدید و قبل از زیرگذر خیابان شریعتی، به بازار کهنه دزفول سر بزنید.

این بازار سقف بلند گنبدی شکل دارد و برای دیدنش باید از دالان‌های تودرتو گذشت. بعد از گشت‌وگذار در بازار، خو را به ساحل رودخانه‌ی دز رسانده و در خنکای نسیمی که از روی رود بلند می‌شود استراحت کنید.

موزه مردم شناسی مهرپرور نجف آباد

خانه تاریخی مهرپرور اولین موزه مردم شناسی شهرستان نجف آباد است که به معرفی مشاغل شهر می پردازد و اشیایی که مربوط به منطقه می باشد توسط شهرداری خریداری و بخشی از آن توسط مردم اهدا شده و در معرض دید عموم قرار گرفته است.

خانه مهرپرور دارای عرصه ای به مساحت حدود 360 مترمربع است.مجموعه فضاهای این خانه در قالب یک فرم مستطیل شکل در دو طرف حیاط وسیعی جای گرفته که دارای دو جبهه اصلی شمالی و جنوبی است.

بر اساس سبک معماری( دو جبهه ای شمالی-جنوبی)، شیوه انواع طاق بندی ها، شکل و نحوه گسترش پلان مرکزی، نوع تزیینات پیش ساخته آجری و کاربری های فضاهای جبهه شمالی و زیرزمین خانه،سقف تیرپوش تاریخ ساخت بنا را می توان متعلق به اواخر دوره قاجار و اوائل پهلوی اول دانست.

تاریخ ساخت بنا را میتوان متعلق به اواخر دوره قاجار و اوائل پهلوی اول دانست شهرداری نجف آباد در سال1393 نسبت به بازسازی و بهسـازی این خانه تاریخی اقدام کرد و پس از آن این مجموعه را به موزه مردم شناسی شهر نجف آباد تبدیل نموده است. این مجموعه شامل موزه مردم شناسی اسناد و موزه آثار باستانی می باشد.

نشانی:نجف-آباد ،خیابان امام خمینی، کوچه شهید باستانی

تماس با آژانس