استان سمنان

در تور سمنان از استان سمنان که در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز واقع است و ارتفاع آن از شمال به جنوب کاسته شده و به دشت کویر ختم می شود دیدن میکنید. رشته کوهای البرز در این قسمت از استان جهت غربی شرقی دارد. این ناهمواری ها تا حبله رود در قسمت غرب دارای جهت شمال غربی ، جنوب شرقی است در حالیکه در شرق این رودخانه امتداد ناهمواری ها در جهت جنوب غربی ، شمال شرقی است . رشته کوههایی در شمال این استان قرار دارد که منبع اصلی رودها و قناتهای این استان و مناطق مختلف آن محسوب می شود. استان سمنان از دیرباز به علت شرایط خاص جغرافیایی و قرار گرفتن بین رشته کوههای البرز و سرزمین های کویری پیوسته به عنوان معبری مطمئن ، محل تردد و مهاجرت یا تاخت و تاز قبایل مهاجم بوده است اگر چه تاکنون بررسی و کاوش های باستان شناسی گسترده ای در این استان صورت نگرفته و اطلاعات امروز ما مبتنی بر شواهد بدست آمده از کاوشهای مجموعه تپه های دلازیان و تپه حصار دامغان و تپه سنگ چخماق شاهرود و منطقه باستانی خرند می باشد . این شواهد دلالت بر قدمت استقرار اقوام از ادوار بسیار کهن تا دوره معاصر در آنجا دارد. شهرهای دامغان ، سمنان ،شاهرود، بسطام و گرمسار در طول تاریخ قسمتی از مسیر جاده ابریشم بوده که از چین ابریشم به غرب آسیا وارد یا صادر شده و در ازای آن، مصنوعات آن سرزمینها روانه شرق آسیا می شده است با توجه به اسناد و مدارک و بررسی های انجام شده استان سمنان دارای بیش از 1147 اثر تاریخی است که تاکنون 640 اثر در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است. استان دارای 5 شهرستان سمنان، شاهرود ،دامغان، گرمسار و مهدیشهر می باشد .

آب و هوا تور سمنان

به علت موقعیت خاص جغرافیایی استان سمنان و همجواری آن با رشته کوههای البرز وزمین های هموار کویر هر قسمت از استان دارای اقلیمی متنوع می باشد . قسمت جنوبی آب وهوایی گرم و خشک، نواحی مرکزی معتدل، شمال شرقی سرد وخشک و قسمت شمال نسبتا سرد است که این تنوع، پوشش گیاهی متنوعی را نیز در استان ایجاد کرده است. مهمترین گونه های گیاهان کویری عبارتند از : تاغ و گز، خارشتر، اسپند، و درمنه و از مهمترین گونه های گیاهان شمالی استان، خانواده سوزنی برگان، ارس، سرو ودرختچه زرشک را می توان نام برد.

شهرستان سمنان

شهر سمنان که مرکز شهرستان و استان سمنان است در 205 کیلومتری شهر تهران و بر سر راه تهران به خراسان واقع شده است . سمنان با وسعتی برابر 22119 کیلومتر مربع از دیرباز یکی از شهرهای چهاردهمین ایالات تاریخی (ورن) یا (ورنه) از تقسیمات 16 گانه باستانی بوده و در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز واقع گردیده و از شمال به شهرستان مهدیشهر، از جنوب به دشت کویر، از شرق به شهرستان دامغان و از غرب به شهرستان گرمسار محدود است و ارتفاع آن 1117 از سطح دریا متر می باشد. شهرستان سمنان پس از انتزاع شهرستان جدید التاسیس مهدیشهر، دارای دو بخش و دو شهر به نام های «سمنان» و « سرخه» و پنج دهستان می باشد.

در مورد وجه تسمیه سمنان روایات گوناگونی بیان شده است عده ای «سمنی » مذهب بودن این مردمان را پیش از دین زردشت دلیل نامگذاری شهر به نام سمنان می دانند. برخی نیز محل تدفین دو تن از پیامبران به نامهای سیم و لام را در حوالی این منطقه دلیل نامگذاری شهر می دانند.

مسجـــد امــام

این مسجد در مرکز شهر واقع شده است و نمونه کاملی از مساجد چهار ایوانی معماری دوره قاجار می باشد. این بنا به فرمان فتحعلی شاه قاجار احداث شده است. مسجد امام دارای 4 در بزرگ از چهار جهت اصلی می باشد.

مسجــد جامع سمنان

این مسجد را می توان در شمار کهن ترین آثار اسلامی سمنان شمرد که مربوط به قرن اول هجری می باشد که در دوره سلجوقی ، ایلخانی و تیموری گسترش یافته است. بنای مذکور بروی ویرانه های آتشکده ساسانی در قرن اول هجری بنا گردیده است و ویژگی خاص آن تک ایوانی بودن بناست. مورخان سال ساخت مناره آن را 417 /466 ه.ق تخمین زده اند.

موزه گرمابه پهنه:

این حمام در سال 856 ه.ق در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان پادشاه تیموری و به دست وزیر وی خواجه غیاث الدین بهرام سمنانی ساخته شد و در سال 1373 پس از مرمت بعنوان موزه باز گشایی گردید.

دروازه ارگ:

یکی از آثار تاریخی و با ارزش سمنان است که بازمانده هنر معماری قاجار می باشد. این بنا سر در دارالحکومه سمنان بوده و شاهکار زیبای آن تصویر نبرد رستم و دیو سپید است. نگارگر این نقش سید محمد باقر طباطبایی سمنانی می باشد.

خــانه تدیــُن :

بنای خانه تدین از ابنیه با ارزش اواخر دوران قاجار است و پلان بنا گویای معماری کامل و بدون نقص خانه ایرانی است. بنای مذکور تمام اجزای معماری ایرانی خانه شامل هشتی ، دالان ورودی ، اندرونی و بیرونی می باشد.

بـــازار سمنان

بازار در مرکز شهر قرار دارد و به سبک سنتی با سقفهای ضربی از خشت و آجر در حدود 180 سال قبل در اوایل سلطنت قاجاریه ساخته شده است. شایان ذکر از که هسته اولیه بازار در قرن چهارم ه.ق موجود بوده و در کتاب احسن التقاسیم از آن نام برده شده است. ضمنا بخش بازار شیخ علأالدوله در قرن 7 و 8 ه.ق به وسیله شیخ علأالدوله ساخته شده و پس از آن در اوایل دوران صفویه و قاجاریه دچار تغییرات کالبدی گشته است. در دوران پهلوی ساخت خیابان امام باعث از هم گسیختگی بازار گردیده است.

قلــــعه های سمنان

سمنان را به عنوان شهر قلعه ها و کاروانسرا ها می شناسند. از معروف ترین قلاع موجود می توان از قلعه سارو ، کوشمغان ، پاچنار، قلعه نوکلاته ، دژچرمنه و … اشاره کرد.

آبگــــرم سمنان

در میان کوهسارهای شمال غربی و در فاصله 21 کیلومتری سمنان چشمه آبگرم قرار دارد که به مرور زمان بصورت استخرهای متعددی در آمده است که برای بیماریهای جلدی بسیار مفید بوده و سالانه پذیرای هزاران میهمان از شهرهای دیگر می باشد.

کاروانسرا آهوان

این کاروانسرا در 33 کیلو متری جاده سمنان دامغان قرار دارد . کاروانسرا شاه عباسی آهوان از مهمترین کاروانسراهای سمنان در دوره صفویه بوده که در منطقه سردسیر کوهستانی آهوان با پلان چهار ایوانی احداث گردیده است.

آسیاب آبی زاوقان (خانه سفال سمنان)

اسیاب آبی زاوقان ( زوون ) در مسیر یکی از آبراه هایی بوده که آب را از محل تقسیم ( پارا ) به محله زاوقان می آورده است . این آسیاب در سال گذشته مورد مرمت قرار گرفته و بصورت مکانی فرهنگی تحت عنوان خانه سفال در آمده است .

شهرستان مهدیشهر

شهرستان مهدیشهر با وسعتی حدود 1100 کیلومتر مربع در گوشه شمال غربی استان سمنان واقع گردیده . این شهرستان بالغ بر 20 روستا و 240 مزرعه و مکان مستقل را تحت پوشش دارد و عشایر آن تامین کننده قسمت مهمی از گوشت ولبنیات کشور بشمار می روند. مردم این شهر هنوز گویش باستانی خود را حفظ کرده وبه سنن باستانی پایبند هستند . در گذشته این مردم زندگی عشایری داشتند که دامنه کوچ آنها از استانهای تهران و مازندران تا گلستان و خراسان را شامل بوده ولی اکنون بیشتر مردم شهر نشین گشته اند.

غار دربند:

این غار در منطقه دربند شهرستان واقع شده است و یکی از زیباترین غارهای استان بشمار می رود که می توان ستونهای بلند استلاگمیت را در آن دید. طول این غار 114 متر و عریض ترین قسمت آن 30 متر وبلند ترین نقطه ی سقف آن به 25 متر می رسد.

خانه ابراهیم خان :

این عمارت به شکارگاه ملاده نیز معروف است در روستای ملاده و 71 کیلومتری شمال شرقی مهدیشهر و در مکانی خوش آب و هوا قرار دارد.

این خانه در یک باغ مصفا ساخته شده و ساختمان قراولخانه یا عمارت کلاه فرنگی در گوشه دیگری از این باغ قرار گرفته است.

منطقه حفاظت شده پرور:

این منطقه در فاصله 45 کیلومتری شمال شهرستان مهدیشهر است و در جاده شهمیرزاد به ساری واقع شده است و از لحاظ تنوع گونه های گیاهی و حیوانی اهمیت خاصی دارد.

شهمیرزاد

شهمیرزاد در شمال شهرستان مهدیشهر قرار دارد و با جاذبه طبیعی منحصر به فرد خود یکی از مناطق جالب گردشگری تور سمنان در شهرستان مهدیشهر می باشد. مهم ترین ویژگی این شهر ، آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه حتی در فصل تابستان می باشد. محیط سرسبز و طبیعی آن در میان کوه باعث رشد درختان سردسیری خصوصا گردو گردیده و سبب شده که منطقه شهمیرزاد به عنوان قطب مهم گردوی ایران از سوی فائو شناخته شود.

بلندترین قله شهمیرزاد با ارتفاع 3810 متر نیزوا نام دارد که در منطقه دهستان چاشم قرار گرفته است. میانگین دما سالیانه 3/8 درجه می باشد که بین 16 درجه زیر صفر سردترین و 34 درجه بالا ی صفر گرمترین ماه سال متغیر است. شهمیرزاد در مجموع بهار و تابستانی معتدل دارد و سرمای آن از اواخر آبان آغاز و تا پایان فروردین ادامه می یابد.

ویژگی آب و هوایی :

در توصیف ویژگی های آب و هوایی شهمیرزاد باید گفت اختلاف ارتفاع سمنان و شهمیرزاد از سطح دریا حدود هزار متر است که این امر از عجایب طبیعت استان سمنان است که در فاصله 25 کیلومتری تا این اندازه اختلاف دما وجود دارد لذا بی جهت نیست که شهمیرزاد را بهشت کویر نامیده اند.

مناطق شهمیرزاد :

شهمیرزاد از مناطق مختلفی تشکیل شده است از جمله مناطق چاربیدان ، اسیوسر، پل تک ، شیخی ، مازرون کوچه، شیخ چشمه سر ، کاهش ، ارشک ، بیدان ، مرغک ، مصلا ، مرو ، گنون ، لاودار ، پل پی ، محرم دشت ، چهارکوچه ، دروازه ، حمام دشت ، چشمه سر ، اسال سریا استخر چمن ، بن بون یا چاشمیج محله ، اسالی ، کلاته و ملک طیبی ، پشته ، ویون در ، وره دار ، لهر، لرز، بلبل دره ، لوچال ، گل باغ ، کشت و صنعت ، همچنین کشت و صوفیان ، پرور ، کُلیم ، کاورد ، فینسک ، تلاجیم ، ملاده ، شلی ، هیکو ، رودبارک، فولاد محله، چاشم و خطیر کوه از روستاهای اطراف آن است.

جمعیت ثابت شهمیرزاد حدود هشت هزار نفر است که در تابستان به جهت هجوم مسافران و گردشگران به بیش از 40 هزار نفر افزایش می یابد و در کل شهمیرزاد منطقه ای مهاجرپذیر محسوب می گردد .

شهرستان گرمسار

این شهرستان وسعتی برابر 9233 کیلومتر مربع دارد و فاصله آن مرکز استان 105 کیلومتر و تا تهران 100 کیلومتر می باشد. در قدیم گرمسار، خوار یا خوار ری نامیده می شده و در طول تاریخ تقریبا جزئی از ری بوده است .

مجموعه بناهای سیاهکوه

این مجموعه شامل کاروانسرای قصر بهرام گور ، کاروانسرای عین الرشید ، بنای حرمسرا ، تاسیسات آبی و جاده سنگ فروش می باشد و در 65 کیلومتری گرمسار قرار دارد. این مجموعه در بین سالهای 1025/1028 هجری قمری در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده و امروزه مورد توجه جهانگردان و ایرانگردان بوده است.

کاروانسرای قصر بهرام

در فاصله 150 کیلومتری شرق تهران در دل پارک ملی کویر قرار دارد. کاروانسرا از مهمترین بناهای مجموعه سیاه کوه می باشد و مصالح عمده جهت ساخت این بنا سنگ است و در بخش هایی نیز از اجر استفاده شده. دو دروازه جنوبی و شمالی تنها راه ورود و خروج آن است و 4 برج در چهار گوشه و 2 برج در وسط دو ضلع شرقی و غربی ، دفاع از این بنای عظیم سنگی را میسر می ساخته است.

کاروانسری عین الرشید

این کاروانسرا در 2 کیلومتری جنوب غربی کاروانسرای قصر بهرام واقع شده و در مسیر راه تاریخی سفید آب سیاه کوه قرار دارد . مصالح بکار رفته در بنا آجر و سنگ و گچ است. تزئینات این کاروانسرا شامل تلفیقی از کاشی و آجر در سر در می باشد . این کاروانسرا در 40 کیلومتری شرق گرمسار و در دوره صفویه احداث گردیده و از نوع 4 ایوانی است که سر در آن با دو گوشواره ذوزنقه ای تزئین شده است ودر دوره های بعد ، خصوصا قاجاریه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

امامزاده علی اکبر(ع)

این بنا در 14 کیلومتری جنوب غربی گرمسار واقع شده است بخش اصلی بنا مربوط به دوره ایلخانیان بوده و شبستان و ایوان چسبیده به آن و نیز جلوخان ، سر در ورودی و هشتی زیبای بنا در دوره قاجار ساخته شده است.

شهرستان دامغان

دامغان یکی از کهن ترین شهرهای ایران است که مرکز ایالات قومس بوده و با توجه به وجود تپه حصار قدمت این شهر به هفت هزار سال می رسد. روزگاری پایتخت اشکانیان و نام قدیم آن صد دروازه بوده و بر اساس سرشماری سال 1385 جمعیت آن هشتاد هزار نفر است .

تپــــــه حصار

یکی از مهمترین محوطه های دوران پیش از تاریخ در فلات ایران است و برای نخستین بار توسط باستان شناسی بنام هر تسفلد مورد شناسایی قرار گرفت. سپس توسط اریک اشمیت در سال 1931 میلادی کاوش گردید. نتایج حاصل از این کاوش این بود که تپه حصار دارای سه دوره فرهنگی می باشد بنام حصار 1، حصار 2 و حصار 3 .

مسجد تاریخانه

یکی از کهن ترین مساجد قرون اولیه اسلامی در شهر دامغان است که سبک معماری آن به شیوه مسجد مدینه و سبک معماری بنا برگرفته از معماری ساسانی است و در سالهای 130 تا 170 هـ.ق ساخته شده است .

برج پـــیر علمدار

برج پیر علمدار دامغان آرامگاه محمد بن ابراهیم یکی از بناهای دوره غزنوی است. تاریخ ساخت آن 417 تا 420 هـ.ق به دستورابوحرب بختیار پسر محمد بن ابراهیم که در زمان محمود غزنوی حاکم ایالت قومس بوده برای پدرش ساخته است.

برج طغرل

برج آجری که در سال 490هـ.ق در جنوب روستای مهماندوست ساخته شده و مربوط به دوره سلجوقی است . در قسمت گردن برج دارای آجرکاریهای زیبا به شکل مقرنس و گره چینی است و یک کتیبه به خط کوفی نیز در وسط تزئینات آجری نوشته شده است.

مسجــد جامع

این مسجد که تقریبا در مرکز شهر در کوی قیصریه واقع شده است شامل 4 شبستان است که قدیمی ترین شبستان آن مربوط به دوره غزنوی و شبستان زیرزمین مربوط به دوره قاجاریه که توسط میزا محمد خان سپهسالار ساخته شده و همچنین دارای دو شبستان جدید است.

چشمه علی دامغان

این چشمه یکی از مراکز تفریحی و توریستی شهرستان از گذشته های دور تا به امروز است. این چشمه 32 کیلومتر تا شهر دامغان فاصله دارد و آب زمین های کشاورزی دامغان از این چشمه تأمین می گردد. دو بنای قدیمی در این مجموعه قرار دارد که یکی مربوط به آقا محمد خان قاجار و دیگری به زمان فتحعلی شاه قاجار است.

شهرستان شاهرود

قدمت شهرستان شاهرود به 1000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد. وجود شهر تاریخی بسطام یکی از شهرهای تاریخی ایالت قومس نشانگر شکوه و عظمت این منطقه در گذشته می باشد و این شهرستان به دلیل تنوع اقلیمی به قاره کوچک مشهور است .

موزه شاهرود

بنای این موزه در حقیقت ساختمان قدیم شهرداری شاهرود است موزه دارای دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی می باشد. محوطه باستانی پارک موزه نیز شامل بقایای گورستانی متعلق به عصر آهن است. اشیاء سفالی و مفرغی از جمله کشفیات این محوطه می باشد.

جنــگل ابــر

این جنگل در 45 کیلومتری شمال شرقی شاهرود قرار دارد. آنچه این جنگل را از دیگر جنگل های ایران متمایز ساخته ارتفاع آن از سطح دریا و گونه های نادر گیاهی است. (مربوط به دوره هیرکانی)

تپـــه سنگ چخماق

این محوطه دارای دو تپه است که حدود 150 متر از یکدیگر فاصله دارند و متعلق به دوره نوسنگی و هزاره پنجم و هفتم پیش از میلاد می باشند.

مجموعه بایزید

بایزید بسطامی از عرفان مطرح قرن دوم هـ.ق است که معروف است 313 استاد را خدمت کرده و روایت گردیده است . سقای درب منزل امام جعفر صادق (ع) بوده است و حضرت او را طیفور سقا نامیده اند. این مجموعه شامل بقعه ی امامزاده محمد (ع) ، آرامگاه بایزید بسطامی و شاهزاده افغانی ، منار بسطام ، مسجد جامع بسطام ، مسجد بایزید ، ایوان الجایتو ، گنبد و ایوان غازان خان ، صومعه بایزید ، برج کاشانه ، مدرسه شاهرخیه ،سردابه بسطام و آثار دیگر است که معماری ویژه آن چشم هر بیننده ای را خیره می کند.

آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی

شیخ ابوالحسن خرقانی از عارفان بزرگ در قرن چهارم و پنجم هـ.ق است که در سال 348 در خرقان متولد و در شب عاشورای سال 425 هـ.ق دیده از جهان فرو بست . آرامگاه این عارف نامی در 24 کیلومتری شاهرود قرار دارد. محراب این بنا مربوط به دوره ایلخانی می باشد.

مسجد جامع فرومد

فرومد از جمله مهمترین مراکز فعالیت نهضت سربداران بوده و زمان احداث آن به دوره ایلخانیان می رسد. مسجد ، دو ایوانی و دارای تزئینات آجری گچبری زیباست. از دیگر مکان های تاریخی شاهرود می توان برج کاشانه، بازار شاهرود، مسجد بایزید و مسجد جامع بسطام کاروانسرای میاندشت و آرامگاه میاندشت و آرامگاه ابن یمن فرومدی را نام برد.