آسمان پرستاره پرشیا
شرکت خدمات مسافرتی و جهانگردی
موزه مقدم دانشگاه تهران و در حقیقت خانه مقدم از جمله خانه های مجلل دوران قاجار و متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام احتساب الملک بوده است.احتساب الملک دارای دو پسر به نام های حسن و محسن بود که جهت ادامه تحصیل به اروپا رفتند.حسن در فعالیت های ادبی،سیاسی و اجتماعی حضور فعالی داشت و در جوانی فوت شد. از او نمایشنامه بسیار معروف ((جعفرخان از فرنگ آمده)) به جا مانده است.برادر کوچکتر (محسن) پس از اتمام تحصیلات خود در رشته های نقاشی،تاریخ هنر و باستان شناسی در سال 1315 ه.ش به وطن بازگشت و به همراه همسر فرانسوی خود (سلما) در خانه پدری (محل کنونی موزه مقدم) ساکن گردیدند. آنها در کنار فعالیت های علمی به گردآوری آثار و اشیاء تاریخی و فرهنگی پرداختند. استاد مقدم بسیاری از آثار ارزشمند جمع آوری شده مانند کاشی،قطعات سنگی تراشیده شده و… را با الهام از فضاهای سنتی – تاریخی به نحو چشمگیری در جای جای این عمارت قدیمی نصب و برخی دیگر مانند کلکسیون پارچه،چپق و قلیان،سفالینه،شیشه،تابلو نقاشی،مسکوکات،مهرها و اسناد تاریخی و… را با نظم و ترتیب خاصی در خانه پدری نگهداری نمود.
در سال 1351 ه.ش، زنده یاد مقدم (استاد ممتاز دانشگاه تهران) با توجه به علاقه وافرش به علم،تاریخ و هنر، خانه پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری شده وقف دانشگاه تهران نمود.استاد محسن مقدم در سال 1366 ه.ش، دارفانی را وداع گفت و پس از مرگ همسر ایشان در سال 1369 ه.ش ، تولیت موزه مقدم در اختیار مستقیم دانشگاه تهران قرار گرفت.
محسن مقدم فرزند محمدتقی خان احتساب الملک بود که در اواخر دوران قاجار در سال 1279 ش. به دنیا آمد.و در زمان کودکی به اروپا برای ادامه تحصیل رفت. در میانه جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و همزمان در مدرسه مستظرفه در محضر استادانی مانند کمال الملک به ادامه تحصیل پرداخت و پس از چند سال دوباره به اروپا بازگشت.مدتی در موزه لوور پاریس در کلاس های ژرژ کنتنو(باستان شناس معروف)شرکت کرد و با درجات عالی تحصیلات در آنجا را نیز به پایان رساند.علاوه بر باستان شناسی او به آموزش نقاشی هم پرداخت و در سال های پایانی حضور در اروپا به عنوان نماینده فرهنگی ایران در نمایشگاه ها شرکت میکرد.
او در سال 1315 ش. با سلما کوبومجیان ازدواج کرد و در همان سال به ایران آمدند.سلما نیز در رشته باستان شناسی و هنر تحصیلات کرده بود در سال 1316 ش. در مرکز باستان شناسی به عنوان بازرس فنی هیات باستان شناسی فرانسوی شوش به فعالیت تخصصی پرداختند.مدتی نیز در موزه ایران باستان مشغول بودند.محسن مقدم به عنوان یکی از اولین استادان آکادمیک باستان شناسی ایران شناخته می شود و یکی از بنیانگذاران اصلی دانشکده هنرهای زیبا هستند.
اتاق پیشخوان: این مکان در زمان حیات استاد مقدم به عنوان اتاق جانبی سالن پذیرایی مورد استفاده قرار می گرفته است. در حال حاضر در بخشی از این اتاق به معرفی محسن مقدم و فعالیت های کاری و علمی ایشان در قالب عکس و لوازم و در بخشی دیگر به نمایش آثار تزئینی چوبی،وسایل آشپزخانه و صندوق خانه های قدیمی پرداخته شده است.
اتاق پذیرایی(سالن گاهنگاری):این سالن محل کار،فعالیت های علمی و پذیرایی از مهمانان بوده است. در حال حاضر سعی بر آن شده که با بخشی از آثار و اشیاء تاریخی مجموعه مقدم،توالی و تسلسلی از آثار تاریخی ایران در این سالن به نمایش گذارده شود که نشانگر فرهنگ های گوناگون،در دوره های مختلف تاریخی هستند.آثاری چون: سفالینه ها، ابزار سنگی،مفرغینه ها،شیشه ها،مهرها و اثر مهر ها و…
حوضخانه:این زیرزمین در دوره مظفری (1313-1324 ه.ش) همزمان با احداث خانه مقدم بنا شده است.تزئینات دیوارهای حوضخانه توسط استاد مقدم از کاشی و قطعات ظروف سفالین برگرفته از آثاری نفیس متعلق به سده های چهارم تا سیزدهم ه.ق است که سیر و تحول صنعت سفال و کاشی ایران را به نمایش می گذارد.
کارگاه(کتابخانه):این محل در حقیقت کارگاه (آتلیه) محسن مقدم بوده است که در سال 1337 ساخته شده است. در حال حاضر به منظور نگهداری از کتاب های استاد مقدم و دیگر کتاب های مرتبط با باستان شناسی و هنر برای استفاده پژوهشگران و مردم، این محل تبدیل به کتابخانه شده است.
زیرزمین: در دوران اولیه احداث خانه مقدم از این محل به عنوان حمام و انباری استفاده می شده است که در زمان حیات استاد مقدم کارایی خود را از دست داده و تبدیل به انبار میشود.در حال حاضر این محل بازسازی و مرمت شده شده است و به عنوان گنجینه آثار تاریخی موزه مورد استفاده قرار میگیرد.
ایوان:این ایوان با نمای بیرونی به شگل دو سنتوری با گچبری ایرانی و بر روی چهار ستون با گچبری کرنتی بر پا شده است . این ایوان با دو رشته پلکان مارپیچ از حیاط قابل دسترسی است و هنوز شکل قدیم خود را حفظ نموده است.تزئینات این محل توسط محسن مقدم و با استفاده از کاشی های کوباچه (چند رنگ) صفوی، آیینه کاری زندیه و قاجار و کاشی های معرق و خشتی قاجار و پهلوی اول صورت گرفته است.
اتاق قاجار (سالن زمستانی): استاد مقدم این رابا آثار ارزنده ای از دوران زندیه و قاجاریه چون : طاقچه گچبری زندیه از اصفهان،شومینه ای از قصر فیروزه،کاخ فیروزه خانم سوگلی ناصرالدین شاه و … تزئین نموده است و به همین دلیل آن را اتاق قاجار نامیده اند.
اتاق نشیمن : این اتاق محل اصلی زندگی و به عبارتی اتاق نشیمن و زندگی محسن مقدم و همسرشان بوده است.در حال حاضر در این اتاق علاوه بر نقاشی های صفوی و قاجاری که توسط هنرمندان مشهوری چون رضا عباسی،صنیع الملک غفاری،آقا بزرگ شیرازی و… در موضوعات مختلف به تصویر کشیده شده اند،تعدادی قلمدان،جعبه و گنجفه های (کارت های بازی) پاپیه ماشه و نیز نقاشی هایی که توسط استاد مقدم کشیده شده اند به نمایش درامده است.
این ضلع شامل یک دیوار محطه است آن گونه که عکس های قدیمی موزه مقدم نشان می دهنداستاد مقدم این دیوار را در مراحل مختلف با کاشی ها و ظروف قجری آراسته و در وسط این دیوار نیز به زیبایی،طاقنمایی طراحی و اجرا شده است.
حیاط: این حیاط توسط محسن مقدم و همسرشان با الهام از طرح فرش های دوران صفویو قاجار با محوریت حوض در وسط و باغچه های پیرامونی طراحی شده است.
دیوار تجدد:دو حیاط اندرونی و بیرونی با دیواری مرکب از چند عدد ستون مارپیچ و تعدادی طاق بر روی این ستون ها با تزئینات کاشی و پایه ستون های حجاری شده مشابه پایه ستون های کاخ چهل ستون اصفهان از همدیگر جدا می شوند. دکتر مقدم این پایه ستون ها را در هنگام تخریب کاخ خواهر ناصر الدین شاه به این محل انتقال داد.دیوار تجدد توسط مهندس هوشنگ سیحون طراحی و اجرا شده است.
حوض ژاپنی: استاد مقدم و همسرشان در حیاط بیرونی باغچه و حوضی را با الهام از باغ ها طراحی و اجرا کرده اند.
ساختمان اربابی(برج): این ساختمان در زمان حیات استاد مقدم در سال 1345 و به کمک دکتر ابوالقاسمی یکی از شاگردان ایشان در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به شکل قلعه ها قرون وسطی اروپا ساخته شده است. استاد مقدم سعی بر این داشته تا در این محل بخشی از هنرهای مردمی ایران را به نمایش بگذارد.این ساختمان بخش های مختلفی چون اتاق کد خدا،حمام کوچک و خانگی با کاشی های قاجاری با مضمون استحمام،اتاق صدف،اتاق تدخین و زیرزمین با تزئینات سفال را در بر میگیرد.
اتاق صدف: در زمان استاد مقدم،این اتاق با انواع صدف های دریایی و قطعه سنگ های تزئینی با نظم خاصی آراسته شده است.
ایوان قاجار: استاد مقدم در ضلع شمالی ساختمان اربابی(برج) ایوانی را بر پایه چند ستون و طاق ساخته است.این ایوان با استفاده از کاشی های دوران زندیه و قاجار مزین شده است. در وسط این ایوان حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه کار گذاشته شده است که آب از آن فوران کرده و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می ریزد.استخر مذکور که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی واقع شده است در سال 1335 در جریان سفر زنده یاد محسن مقدم به اسپانیا،از روی استخر و آب نماهای باغ الحمراء (باغی از دوران صدر اسلام اسپانیا) الگو برداری و با استفاده از حوض یاد شده و تعدادی فواره قدیمی اجرا گردید.
در انتهای غربی ضلع شمالی خانه مقدم گلخانه ای مزین به کاشی های لعابدار قدیمی و اراره های سنگی حجاری شده زیبا با مضمون گل و گیاه ایجاد شده است.
از این حیاط در ابتدا به عنوان مطبخ و محل سکونت مستخدمین و سرایداران استفاده می شده است. این بخش موزه در قسمت جنوب شرقی واقع شده و به دلیل فرسودگی بیش از اندازه با اندکی تغییر مرمت و بازسازی شده و در حال حاضر به عنوان بخش اداری موزه مورد استفاده قرار گرفته است.
پشتیبانی 24 ساعته
دیدگاهتان را بنویسید